Diep Rusland in: anti-stress voor machinsten (3)

Het beroep van treinmachinist in Rusland is er eentje voor bikkels. De reusachtige afstanden zorgen voor lange werktijden. Een gepensioneerde machinist vertelde dat achttien uur heen, vervolgens vier uur pauze en achttien uur terug een gewoonte is. En dat constant dezelfde route. In het begin zijn die berkenbomen en steppe met een eindeloos uitzicht prachtig, maar dat gaat natuurlijk een keer vervelen. Regelmatig overschrijden de machinsten de wettelijke toegestane overschrijding. Klagen kan niet. Mond houden en werken is het devies, anders kan de machinist vertrekken. Vakbonden spelen geen enkele rol. Tijdens de Sovjet-Unie werden verse machinisten per helikopter vervoerd naar een locatie om de dienstdoende machinist af te lossen. Die tijden zijn voorbij.
Maar de Russische Spoorwegen heeft er wat op gevonden om het zware leven van de machinist te verlichten. Net als Rusland overal sanatoria heeft, een erfenis uit het arbeidersparadijs tijdens de Sovjet-Unie, hebben de machinisten van het depot Novosibirsk zelf de mogelijkheid om te ontspannen voor of na hun werk. Naast station Inskaja in een eigen gebouw hebben ze de beschikking over een geïmproviseerde banja met een vriendelijke dames die het zweet van het voorhoofd van de machinist veegt, een jacuzzi, fitness, een televisiekamer met natuurfilms, een biljarttafel, een bar met opnieuw vriendelijke dames erachter, een Griekse vaas met een stroompje water uit een nog kleinere vaas, wat natuur door een vijver met een vis en wat groen eromheen, een ruimte met speciaal licht en een ontspannen muziekje op de achtergrond en massagebedden en -stoelen. De machinist is de koning.

Diep Rusland in: ‘Het hart van Siberië’ (2)

Met een beetje fantasie heeft het mintgroene treinstation in Novosibirsk, met 1,5 miljoen inwoners de grootste stad van Siberië, de vorm van een locomotief. Op het perron arriveren sissende slaapwagons, die op weg zijn naar Vladivostok of Moskou. Reizigers uit alle delen van Siberië slepen zich voort met hun weekend- en Turkentassen naar de wachtkamer. Soldaten die rechtsstreeks uit de Eerste Wereldoorlog lijken te komen, sjouwen met hun spullen. Twee miljoen passagiers maken per jaar gebruik van Novosibirsk Glavny.

Aan de rand van de stad ligt station Inskaja. ,,Het hart van Siberië“, zegt Aleksej Sibilev (32), vicedirecteur van Inskaja, trots. Het is geen station, waar de passagierstreinen stoppen. In plaats daarvan rijden containers vol met zwarte kolen onder een voetgangersbrug. Door de luidsprekers klinken orders die echoën over het terrein. Tankwagons met Russische olie, gas en hout wachten op hun bestemming: Azië en Europa. Inskaja is een van de grootste vrachtstations ter wereld, vertelt Sibilev. Tweehonderd treinen in 24 uur, vijftienduizend volle wagons. ,,Als Inskaja niet werkt, zitten China en Europa in de problemen”, benadrukt Sibilev fijntjes.

Het Russische leven hangt af van de trein. De jongste geschiedenis is ermee verbonden. Zeker in het uitgestrekte Siberië en het Verre Oosten. De trein speelde vroeger en nu een sleutelrol in de ontwikkeling van deze gebieden. Voor de reizende mens en de economie. Tachtig procent van de natuurlijke hulpbronnen ligt in Siberie. Tachtig procent van de Russische industrie ligt in Europees Rusland. In Novosibirsk vormt handel, goederen uit China, de grootste sector. De Russische Spoorwegen is hier met afstand de grootste werkgever.

Het leven bloeit op langs het spoor. Novosibirsk heeft zijn oorsprong te danken aan de trein. Daarvoor was een ruzie met de later terugkrabbelende tsaar Aleksandr de Derde nodig. Rond de spoorbrug over de Ob, bedoeld voor de Trans-Siberische spoorlijn, groeide in 1893 een nederzetting van vijfhonderd huizen. Illegaal, want de woningen kwamen te staan op tsaristisch grondgebied. Zonder overleg en zonder een cent ervoor te hebben betaald. Tsaar Aleksandr reageerde boos. Hij kwam met een oekaze om de huizen te vernietigen, maar hij was te laat. Te veel mensen hadden zich al op zijn grond gevestigd. Toen stuurde hij maar een oekaze de wereld in om verder te bouwen aan de spoorlijn. Daarvoor wordt hij nu in Novosibirsk bij die eerste spoorbrug geëerd met een standbeeld. Over zijn eerste oekaze spreekt niemand meer. Het gebied rond Novosibirsk heeft zelf geen bossen, olie of gas. Wel steppe, maar die levert geen geld op. Daarom koestert de stad haar huidige rol als treinknooppunt van Siberië, de brug tussen Azië en Europa en hoopt zo bij te dragen aan de toekomst.

Aan station Inskaja zal het niet liggen, laat Sibilev nadrukkelijk weten. Ook niet als de temperatuur in de winter daalt naar -35 graden. ,,Hoe kouder het weer, hoe beter iedereen werkt. Alleen van hard werken, krijg je het warm.”

Diep Rusland in: het begin (1)

Grotere kaart weergeven
Voor Moskovieten blijven Siberië en Ruslands Verre Oosten exotische oorden. Ze komen er nauwelijks. Misschien zijn ze er geboren en hebben hun jeugdjaren hier doorgebracht om op latere leeftijd de sprong naar de dynamische en kansen biedende hoofdstad te wagen. Voor hen ligt de Europese cultuur in Londen, Berlijn of Parijs dichterbij. Vliegtickets naar de stranden van Zuid-Oost Azië zijn goedkoper dan een retourtje Vladivostok.
Maar de schatkamer van Rusland ligt opnieuw onder de aandacht van het Kremlin. De tsaren veroverden het gebied voor het bont van de pelsdieren om dat aan de begerige Europese adel te verkopen. Anno 2012 put Rusland er uit de talrijke hulpbronnen: natuurlijk exportprodukten nummer één: olie en gas. Maar ook de inkomsten uit goud, kolen en hout vullen de Russische schatkist.
Siberië en het Verre Oosten hingen er altijd maar een beetje bij. Genoeg plannen, maar uiteindelijk genegeerd door de communisten. Vervallen en een leegloop in de chaotische jaren negentig en vergeten in Poetins Rusland. Maar de president heeft de ontwikkeling van Siberië en het Verre Oosten dit keer op zijn prioriteitenlijstje staan. Havens, wegen, rails moeten er komen. Een speciaal ministerie is ervoor opgericht. Evenals een departement/bedrijf dat beslist over de licenties en buitenlandse investeringen en direct onder de president valt.
Het kwakkelende Europa biedt geen zekerheid meer. De Chinese economie heeft dorst naar olie en gas. Om op de opstomende bedrijven en mensen uit China een antwoord te hebben, moet Rusland de eigen bewoners een toekomst bieden en om aansluiting te vinden bij de Aziatische tijgers moet dit deel van het land naar een hoger niveau. Zo kunnen Siberië en het Verre Oosten Rusland uiteindelijk helpen aan die zo verlangde sprong voorwaarts.
De komende tien dagen reis verover ik dit andere Rusland. Per vliegtuig en per trein, twee maal deels de route van de beroemde Trans-Siberische Spoorlijn (Moskou-Vladivostok 9288,2 kilomter). Te beginnen in Novosibirsk, de hoofdstad van Siberië, transportknooppunt van Siberië. Naar Tajsjet waar de Tran-Siberische spoorlijn een afsplitsing krijgt in de vorm van de Bajkal-Amoerlijn. Gebouwd op de botten van de kampgevangen uit de Goelag. Vervolgens Irkoetsk, de stad waar de tegenstanders van de tsaar werden verbannen, en daarna Sljoedjanka aan het Bajkalmeer, de parel van Siberië. Het grootste meer van de wereld met een oppervlakte als België. Dan naar Chabarovsk, dertig kilometer van de Chinsese grens en waar de Chinezen komen. Tenslotte Vladivostok, de havenstad en in september het podium voor de leiders van de APEC-landen. Onder het wakende oog van Poetin heeft de stad een opknapbeurt gekregen en staat het symbool voor de Russische blik op Azië.
Ik zal zien wat Siberië en het Verre Oosten te bieden hebben.

Goelagkamp Perm-36, een eenzame schreeuw

Het witte hek verhult wat erachter zit. Prikkeldraad, isoleercellen en een barak, waar gevangenen met zijn allen sliepen op houten banken. Alleen de wachttorens boven het witte hek en een bord aan de buitenkant verraden de oorsprong van deze locatie in het Russische niemandsland: 'Herdenkingsmuseum van de politieke repressie Perm-36', een voormalig Goelagkamp tegen het Oeralgebergte aan.

Rusland praat niet graag over het repressieve Sovjet-verleden. Schrijfster Anne Applebaum van het boek Goelag: Een geschiedenis schat dat tijdens de Stalinjaren tussen 1929 en 1953 achttien miljoen gevangenen de poorten van de Goelagwerkkampen, verspreid over de Sovjet-Unie, passeerden. Rusland belicht liever de heldendaden, zoals Stalins overwinning op nazi-Duitsland en de industrialisatie. De negatieve zinnen worden weggegumd uit de geschiedenisboeken op school.
Perm-36 geldt als een eenzame schreeuw, die de herinnering aan het bloedige verleden levend moet houden. Het is het enige Goelagkamp in Rusland dat is te bezoeken, beweert museumdirecteur Viktor Sjmyrov (66) in een zithoek van het vroegere hoofdkwartier. Veel populariteit kent zijn museum niet. ,,Het is ver reizen, twee uur vanaf de stad Perm. De repressie blijft een pijnlijk thema. Mensen willen hun negatieve verleden niet weten. Problemen als economie en werk zijn belangrijker. We praten liever over de goede kant van de Sovjet-Unie en de regering voedt dit door alleen te wijzen naar de grootse geschiedenis."

Met zijn aanwijsstok heeft Sjmyrov deze ochtend deelnemers van de Zomerschool rondgeleid door het kamp. Museumdirecteuren en historici verblijven tien dagen in Perm-36 om te discussieren over hoe zij de repressie onder de aandacht kunnen houden. Sjmyrov twijfelt over het succes van de school. ,,Als de deelnemers thuis zijn, gaat ze verder met hun eigen projecten. Misschien verandert dat nu grote musea meedoen."
Een daarvan is het Staatsmuseum van de politieke geschiedenis van Rusland in Sint-Petersburg. De hieraan verbonden onderzoeker Sergej Spiridonov (33) volgt de Zomerschool. Ook hij bespeurt een zwijgzaamheid over de Sovjetrepressie. ,,Russen maken zich meer druk over de gevolgen van de jaren negentig", zegt hij op op de bovenste verdieping, waar de kampleiding verbleef.

Maar hij vindt niet dat Rusland de donkere pagina's geheel wegmoffelt. ,,Ik snap dat het niet staat in de schoolboeken. Voor kinderen is het moeilijk te begrijpen wat er toen is gebeurd. Maar mijn museum besteedt aandacht aan de repressie. We hebben speciale tentoonstellingen en kinderen krijgen rondleidingen."
,,President Vladimir Poetin was zelf een KGB'er", verklaart de energieke 71-jarige Aleksandr Kalich, voorzitter van de regionale afdeling van Memorial, een mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor slachtoffers van de repressie, het zwijgen van de regering. Hij zit in zijn minikantoor buiten het centrum van Perm. ,,Hij kan natuurlijk nooit erkennen dat zijn organisatie een misdaad heeft begaan. Het is makkelijker leven als je niet het negatieve weet. Zijn electoraat stelt dan geen vragen en denkt niet na. Poetin kan zijn gang gaan. Dat zie je terug in zijn harde aanpak van de protesten. Voor veel mensen zou het ook een schok zijn. Ze beseffen dan dat hun verleden niets waard is."

Toch lijkt de president wat bij te draaien, geeft Kalich toe. De erkenning van de vorige president Dmitri Medvedev twee jaar geleden dat Rusland verantwoordelijk is voor het bloedbad van Katyn, het bos waar in 1940 de Russische geheime dienst 22.000 Poolse burgers en officieren fusilleerde, vormt een belangrijke stap. ,,Het was de president die dat zei en hij vormt een tandem met Poetin. Dat komt door druk van het Westen. Daar is Poetin gevoelig voor. Rusland handelt ermee, de elitekinderen gaan daar naar school en ze hebben hun geld op Westerse banken staan."
Voor echte erkenning hoopt Kalich op de oppositie en de protesten. ,,Dan komt er een beweging aan de macht die bereid is te praten over de geschiedenis."

Perm kiest voor culturele revolutie

Als een nieuw eiland van vermaak en creativiteit tussen de oude wereld, zo ligt het culturele festival Witte Nachten in het centrum van Perm erbij. Met zijn muziekoptredens, schilderkunst en het geschreeuw van jonge kinderen steekt het festival af tegen de omringende geestdodende grijze sovjetflats, het bruine kantoor van oliegigant Loekoil en het logge regionale parlementsgebouw.

Het is 23.15 uur, het drie weken durende junifestival kent met optredens van de Belgische groep dEUS en hun Oekraïense collega's Boemboks zijn laatste avond. De zon is nog niet onder in Perm, 1.100 kilometer ten noordoosten van Moskou. Na afloop overspoelen de jongeren de straten. Uitgelaten, energiek en vrolijk pratend.

Waar Russische steden vooral inzetten op het zakenleven en industrie om mee te doen in de vaart der volkeren, kiest Perm voor een unieke koers met kunst en cultuur die alleen te zien zijn in Moskou en Sint-Petersburg. In 2020 moet dit uitmonden tot de Culturele Hoofdstad van Europa. Perm, een gesloten stad tijdens de Sovjet-Unie vanwege de militaire industrie, moest namelijk het roer omgooien, zegt de regionale minister Aleksandr Protasevitsj (46) van Cultuur in zijn kantoorkamer zonder kunstwerk. De stad kampte met een teruglopend inwoneraantal en dook onder de één miljoen. Jongeren zochten hun geluk elders. 'Kunst in Perm kwam alleen voort uit de Sovjet-ideologie. Om je te ontwikkelen als stad heb je jongeren nodig. Zij vormen het economische potentieel. Om te zorgen dat zij blijven, moesten we voorwaarden creëren om dat voor elkaar te krijgen. Nu is er een creatieve industrie op komst en bezoeken toeristen de stad.'

Het tweejarige evenement is uitgegroeid tot een van de visitekaartjes van de stad. Samen met het drie jaar oude museum voor moderne kunst, dat huist in het voormalige rivierstation uit 1940. Buiten rijden rammelende taxibusjes langs een tentoongestelde auto beplakt met autobanden. Binnen vormen de marmeren pilaren en de hoge plafonds de ingrediënten van de Stalinarchitectuur. Zij geven de videoinstallaties, de kleurrijke foto's en de moderne beelden de kans te schitteren.

In het centrum van de stad staan beelden als legopoppetjes. Op de stoep loopt een rode (voor romatici) en groene lijn, die langs alle bezienswaardigheden van Perm gaat. Zelfs de slechtste kaartlezer kan zo eenvoudig wandelend de stad ontdekken. Het beleid werkt, vindt de 21-jarige studente Tatjana Sentjakova. Ze is doodop na drie weken gewerkt te hebben bij de informatiebalie van het festival. 'Cultuur geeft mij de kans om nieuwe horizonnen te ontdekken. Tijdens het festival waren Mexicaanse optredens. Daar leren wij van. Kunst en cultuur geven de mens verlichting. Het leven in Rusland is al zwaar genoeg. Er heerst onzekerheid over de economie en ontevredenheid over het politieke systeem. Dan heb je ontspanning nodig.'

Maar niet iedereen is blij mee de culturele koers. Binnen de stad is een tweedeling ontstaan tussen voor- en tegenstanders. De conservatieve garde, meestal opgegroeid tijdens de Sovjet-Unie, snapt niet waarom overheidsgeld in voor hen heilloze kunstprojecten wordt gestopt. Beter kan het geld naar de gezondheidszorg of pensioenen gaan. De tegenstanders hebben hun hoop gevestigd op de nieuwe gouverneur, Viktor Basargin. Zijn voorganger Oleg Tsjirkoenov, die Perms culturele revolutie in gang zette, stapte in april op. Voorstanders houden hun hart vast.

Dinosaurussen, noemt eigenaresse Alevtina Tjoetikova (30) van café Watermeloensuiker, de tegenstanders. Ze trekt klanten aan vanwege de opkomende kunst en cultuur. 'De nieuwe gouverneur is conservatief', zegt Tjoetikova aan een van de tafeltjes op haar terras. 'Hij heeft gezegd dat hij ermee doorgaat, maar het blijft bij die woorden. Er komen geen nieuwe projecten.'

Daar denkt Boris Milgram (58) anders over. Hij behoort tot een van de cultuurbewakers van Perm. Onder Tsjirkoenov was hij ruim twee jaar minister van Cultuur en later vicepremier. Eind juni kreeg Milgram te horen dat onder Basargin geen plek meer voor hem is en sindsdien gaat hij verder als theaterregisseur. 'Maar de kunstprojecten gaan door', zegt Milgram stellig. 'Dat heeft Basargin mij persoonlijk gezegd en we gaan daarin samenwerken.'

In zijn theatergebouw midden in de stad omschrijft Milgram het stadium waarin kunst en cultuur in Perm zich verkeren.'Het opzetten van kunst en cultuur was het eerste experiment', vervolgt Milgram plukkend aan zijn baard. 'Om te laten zien dat zoiets kan in Perm en te laten uitgroeien tot het gezicht van de stad. Nu komt het tweede experiment: het succes vervolgen.'

Pussy Riot verdeelt Rusland: Gouden koepels versus dikke auto's

Twee verschillende soorten Rusland staan recht tegenover elkaar tijdens het proces rond de vrouwelijke punkgroep Pussy Riot. Conservatief en liberaal Rusland horen vandaag het vonnis tegen de drie gevangen leden.

Het geklik van haar hakken klinkt over de straatstenen. Met haar rok ruim boven de knieen bindt Irina Nagrelajte (34) snel een witte hoofddoek vast, voordat ze de Christus-Verlosserkerk in Moskou binnenstapt. ,,Ik kom niet vaak in deze kerk, maar honderd dagen geleden is mijn broer overleden en ik wil hem hier herdenken."
De Christus-Verlosserkerk met haar glinsterende gouden koepels is heilige grond voor de Russische-orthodoxe kerk. Gelovigen prevelen hier hun gebeden, steken kaarsjes aan en oudere vrouwen maken de kerk schoon alsof het hun kostbaarste juweel is. Hun huis werd eind februari opgeschrikt door onverwachte gasten. De vrouwelijke punkgroep Pussy Riot trakteerde de bezoekers vanaf het altaar op een lied: ,,Heilige Moeder, Heilige Maagd, gooi Poetin eruit", doelend op de innige band tussen kerk en staat. In de dagen daarna werden drie leden - Nadezjda Tolokonnikova (22), Maria Aljochina (24) en Jekaterina Samoetsevitsj (30)- gearresteerd.
Pussy Riot ergert zich aan de relatie tussen de kerk en de overheid. Volgens de grondwet zijn zij gescheiden. Maar voor de presidentsverkiezingen in maart steunde patriach Kirill, de hoogste baas van de Russische-orthodoxe kerk, openlijk Vladimir Poetin.

Nagrelajte kan zich totaal niet vinden in de teksten van Pussy Riot. Dat president Poetin en premier Dmitri Medvedev samen met Kirill diensten bezoeken vindt ze niet vreemd. ,,Poetin en Medvedev zijn orthodox. Dan hoor je naar diensten te gaan. In Rusland zijn kerk en staat gescheiden. De kerk is de geestelijke macht. De overheid de aardse macht. Zij komt op voor de bescherming van het land."
In zijn lichtgrijze kostuum treedt advocaat Aleksandr Somos (34) vlak voor sluitingstijd de kerk binnen. Als hij een kwartier later buiten komt, slaat hij een kruisje op de trap. Hij is advocaat in de Zuid-Russische stad Krasnodar. Twee maal per week reist hij naar Moskou voor zaken en elke keer gaat hij naar de Christus-Verlosserkerk. De steun van Kirill aan Poetin kent hij niet. ,,Maar hij mag toch zijn persoonlijke mening geven? Dat doe ik ook."
Critici menen dat het proces vanuit het Kremlin wordt gestuurd. Poetin zou zich beledigd hebben gevoeld door het punklied en daarom hoogstpersoonlijk achter het proces zitten. De kerk zou na de gegeven steun nu een gebaar van Poetin terug verwachten. Somos gelooft hier niet in. ,,Deze rechtszaak verloopt onafhankelijk. Volgens de wet staat hier zeven jaar op en de morele beschadiging telt ook mee. De rechter hoeft alleen daar naar te kijken."
Aan de overkant van de Christus-Verlosserkerk ligt de voormalige chocoladefabriek Rode Oktober. De rivier de Moskva stroom tussen beide in. Tegenwoordig is Rode Oktober een uitgaansmekka, waar op dakterassen uitbundig wordt gegeten en gedronken. Dikke wagens staan op de stoep. Bij het media-, design-, en architectuurinstituut Strelka zitten jongeren met hun laptop buiten.
,,Dit is het Rusland van de grote steden", zegt Leonid (26), die zich aansloot bij de oppositieprotesten van de afgelopen maanden, op de binnenplaats van Strelka. ,,De kerk vertegenwoordigt het Rusland van de kleine dorpen, waar geen opgeleide mensen wonen."

Die kerk is het propaganda-instrument van Poetin, vindt Leonid en de zaak rond Pussy Riot wordt hierbij gebruikt. ,,Poetin gebruikt de kerk en dit proces om zijn electoraat te bereiken. Daardoor dreigt er nu een botsing tussen twee werelden. De rechter durft geen beslissing te nemen. Ze voelt de druk van bovenaf. Ze is bang om haar baan en inkomen te verliezen. De zaak zegt alles over het huidige Rusland: geen onafhankelijke rechtspraak en geen scheiding tussen kerk en staat."
Het proces speelt zich af op een moment dat voor het eerst onder Poetin de Russische samenleving haar stemt verheft. ,,Vier jaar geleden had Pussy Riot dit nooit gedaan", denkt Leonid. ,,Maar ze weet dat nu dat ze steun krijgt vanuit de samenleving."

Aleksej doet aan extreem treinsurfen

Een routineklusje. Zo ziet het eruit wat Aleksej Loepolenko (23) doet. Hij geeft zijn flesje bier aan een vriend en binnen een oogwenk zit hij op het dak van een treinwagon die langzaam wegrijdt van station Mytisji net buiten Moskou. Aleksej duwt expres tegen het bovenstel van de trein aan, waardoor de vonken ervanaf vliegen als het bovenstel in contact komt met de bovenleiding. Daarna loopt hij over het dak van de wagon en zwaait naar de achterblijvers op het station. Tien minuten later klautert Aleksej heelhuids het perron van Mytisji op en neemt een slok van zijn bier.

Als Aleksej (rechts op de foto), die werkt als database administrator, ook maar even de tijd heeft, gaat hij trein- of metrosurfen in en rond Moskou. Hij zit met snelheden van 90 kilometer per uur op het dak, aan de achterkant of tussen de wagons. Samen met zijn onafscheidelijke maatje en automonteur Maksim Nagoverko (18 jaar en links op de foto). ,,De energie die ik de hele dag in me heb, moet eruit", motiveert Aleksej. ,,Dan doe ik mijn kostuum uit en trek ik mijn gewone kleren aan." Voor ijshockey, toch geen sport voor watjes, voelt hij niets. ,,Dan kan je niet worden achterna gezeten door de politie." Het gaat om de adrenaline vertelt Maksim. ,,We springen ook van huis naar huis. Als je dan twee, drie seconden zweeft, voelt dat heerlijk."
Ze zijn niet de enigen. Voor Zatseping (Russisch voor treinsurfen) hebben ze afgesproken op Mytisji met student Roman Gromov (20). Op het station groeten ze een andere treinsurfer die op het dak van een trein ligt. Aleksej en Maksim maken deel uit van een treinsurfersgemeenschap met een eigen pagina op VKontakte, een Russisch sociaal internetmedium. De groep kent achthonderdveertig deelnemers.
Dat Aleksej aan het bovenstel zit, vindt de rustige Roman niks. Daar komen ongelukken van zegt hij. ,,Dat is treinsurfen extreem. Als je je verstand gebruikt, je goed vasthoudt en niet aan kabels komt, is het veilig."
Vooraf aan het treinsurfen komen Maksim en Aleksej samen aangescheurd op een scooter bij de ingang van een park buiten het centrum van Moskou. Beiden hebben een flesje bier in de hand en een sigaret in mond. Type stoere jongens van de straat.
Aleksej wil van geen gevaar weten. ,,Andere jongeren drinken te veel of gebruiken drugs. Dat beïnvloedt de hersenen. Dat komt bij treinsurfen niet voor." Uit zijn rugzak pakt hij een laptop en toont een filmpje van hem op het dak van de Sapsan, de hogesnelheidstrein tussen Moskou en Sint-Petersburg met snelheden van 250 kilometer per uur. Aleksej deed een retourtje Moskou-Tver, een rit van een uur. Natuurlijk denkt hij na over de dood, maar hij maakt zich er niet druk om. ,,Iedereen gaat een keer dood", zegt hij droog.

Om één reden stopt Aleksej met treinsurfen. Als hij een vrouw heeft. Tot die tijd hoeft hij met niemand rekening te houden en gaat hij door, want de boete van honderd roebel (2,53 euro) schrikt natuurlijk niet af. Ook niet als die wordt verhoogd naar 5000 roebel, vertelt Aleksej. ,,Dat maakt het alleen maar leuker. Dan moeten we nog harder rennen voor de politie."

Een markt in de stoptrein

In zijn oranje shirt en uitgerust met een microfoon prijst de verkoper zijn boek Alle geheimen van het internet aan. ,,Als je dit koopt, bezorgt het internet je nooit meer hoofdpijn", besluit hij voordat het pad tussen de treinpassagiers oploopt. De boekverkoper is nog niet klaar met zijn reclamepraatje of een verkoper van speelgoed staat naast hem. Klaar om zijn monotone tekst op te dreunen.

Een treinritje met de elektritsjka (stoptrein) verveelt nooit. Het is een grote rijdende markt, waarbij de verkoper graag bij de mensen langskomt. Het begint al meteen als de trein het Oktoberstation in Moskou hortend en stotend verlaat op weg naar Klin, een rit van een uur en drie kwartier. Een verkoopster toont verschillende soorten insectenspray. ,,Ideaal voor de datsja." Een ander verkoopt bellenblazen. Klein 50 roebel (1,27 euro), groot 100 roebel. Of servetten. Of lijm. Of katjes. Of bouwpakketten van militaire vliegtuigen, schepen en vrachtwagens. Met hun weekendtassen vol spullen sloffen ze door naar de volgende wagon.

Als het kan, doen de verkopers voor hoe hun unieke product werkt. Het is alsof ze een foute Amerikaanse commercial op de televisie nabootsen. Zoals bij een keukengereedschap: een spatel, knijptang, mes en lepel ineen. Voor 100 roebel. De verkoper vouwt het apparaat in en uit elkaar. Doet alsof hij ergens in snijdt of roert. Een speelgoedverkoopster, in haar grijze pyjamabroek met 'Fluffy' erop, blaast een ballon op en zet die vast aan een propeller die met een piepend geluid door de wagon vliegt. Een ander verkoopt grijs ducktape en heeft daarmee als test een glas met water afgeplakt. Geen druppel komt erdoorheen.
Ze hebben een groot, potentieel publiek. De reizigers zitten als vee op elkaar gepakt op de lichtblauwe banken. De meeste verkopers hebben een microfoon bij zich. De vraag is alleen of iedereen luistert. Hun klanten lijken deze zaterdagochtend met hun gedachte bij hun datsja. Zo nu en dan koopt er iemand iets. Speelgoed doet het altijd goed.

Maar het hoogtepunt komt als een oudere man de wagon binnenstapt. Zijn grijze haar steekt onder zijn pet vandaan. Voor zich heeft hij een karretje met daarop een luidspreker. Daarop een kistje voor het geld. Een microfoon hangt aan zijn borst. Als hij op zijn gitaar speelt, klinkt zijn warme stem door de wagon. Zijn liedjes brengen moedertje Rusland in de trein, terwijl het groene, glooiende landschap met datsja's voorbijtrekt. Een man sluit zijn ogen. Een ander trommelt met zijn vingers op zijn tas op de maat van de muziek. De zanger haalt het meeste geld op van alle verkopers.

'Deze dag heb je nergens anders ter wereld'

Kameraadschap, alcohol (wodka en cognac), in de fontein springen, zingen, nog meer alcohol, met blauwe vlaggen zwaaien, toeterende automobilisten, ,,glorie paratroepen", nog veel meer alcohol, hier en daar wellicht een vechtpartij, blauwe baretten, elk park bezetten, elkaar begroeten en nog heel veel meer alcohol.
Dat is de jaarlijkse Dag van de Paratroepen met hun blauwe baretten. Zij mogen vandaag helemaal losgaan. In sommige gevallen is vrouwlief mee. Die kijkt met een blik van: ga jij maar lekker drinken jongen. Ik sleep je wel naar huis.
In het Gorky Park klonk vandaag overal hun kreet: ,,Glorie paratroepen". Normaal gesproken is dit park voor de hippe Moskovieten, maar die waren nergens te bekennen. Dit is de dag van de blauwe baretten. Dat is traditie en daar valt niets tegen te doen. Dus zaten ze overal. Niet alleen in elk park, maar ook toeterend over de weg met hun vlaggen zwaaiend en zingend op straat.
Het Gorky Park, dat de toegangspoort in blauw had omgetoverd, had wel maatregelen genomen. De café's en restaurants waren dicht, zodat de blauwe baretten de boel niet konden slopen. Eetkiosken hadden hun rolluiken dicht. De pingpongtafels waren opgevouwen en badmintonnen of strandvolleyballen kon ook niet. Het Gorky Park deelde watermeloenen en boekweitpap uit om zo de mannen te voorzien van extra vocht en een stevige bodem, zodat ze niet het loodje legden. De temperaturen lagen vandaag immers weer eens tegen de dertig graden aan. Om te voorkomen dat ze een potje gingen knokken, was er ter afleiding een muzikaal programma. Politie, de ordetroepen en het leger, de mannen in het groen, stonden klaar om in te grijpen. Voor de ingang deelde de extreem-rechtse partij LDPR flesjes kvas uit bestickerd met de eigen naam.
Een van de blauwe baretten zei met dubbele tong: ,,Deze dag heb je nergens anders ter wereld."
Bekijk vooral de onderste foto, waar de blauwe baretten enthousiast een nieuw lid begroeten.