Perm kiest voor culturele revolutie

Als een nieuw eiland van vermaak en creativiteit tussen de oude wereld, zo ligt het culturele festival Witte Nachten in het centrum van Perm erbij. Met zijn muziekoptredens, schilderkunst en het geschreeuw van jonge kinderen steekt het festival af tegen de omringende geestdodende grijze sovjetflats, het bruine kantoor van oliegigant Loekoil en het logge regionale parlementsgebouw.

Het is 23.15 uur, het drie weken durende junifestival kent met optredens van de Belgische groep dEUS en hun Oekraïense collega's Boemboks zijn laatste avond. De zon is nog niet onder in Perm, 1.100 kilometer ten noordoosten van Moskou. Na afloop overspoelen de jongeren de straten. Uitgelaten, energiek en vrolijk pratend.

Waar Russische steden vooral inzetten op het zakenleven en industrie om mee te doen in de vaart der volkeren, kiest Perm voor een unieke koers met kunst en cultuur die alleen te zien zijn in Moskou en Sint-Petersburg. In 2020 moet dit uitmonden tot de Culturele Hoofdstad van Europa. Perm, een gesloten stad tijdens de Sovjet-Unie vanwege de militaire industrie, moest namelijk het roer omgooien, zegt de regionale minister Aleksandr Protasevitsj (46) van Cultuur in zijn kantoorkamer zonder kunstwerk. De stad kampte met een teruglopend inwoneraantal en dook onder de één miljoen. Jongeren zochten hun geluk elders. 'Kunst in Perm kwam alleen voort uit de Sovjet-ideologie. Om je te ontwikkelen als stad heb je jongeren nodig. Zij vormen het economische potentieel. Om te zorgen dat zij blijven, moesten we voorwaarden creëren om dat voor elkaar te krijgen. Nu is er een creatieve industrie op komst en bezoeken toeristen de stad.'

Het tweejarige evenement is uitgegroeid tot een van de visitekaartjes van de stad. Samen met het drie jaar oude museum voor moderne kunst, dat huist in het voormalige rivierstation uit 1940. Buiten rijden rammelende taxibusjes langs een tentoongestelde auto beplakt met autobanden. Binnen vormen de marmeren pilaren en de hoge plafonds de ingrediënten van de Stalinarchitectuur. Zij geven de videoinstallaties, de kleurrijke foto's en de moderne beelden de kans te schitteren.

In het centrum van de stad staan beelden als legopoppetjes. Op de stoep loopt een rode (voor romatici) en groene lijn, die langs alle bezienswaardigheden van Perm gaat. Zelfs de slechtste kaartlezer kan zo eenvoudig wandelend de stad ontdekken. Het beleid werkt, vindt de 21-jarige studente Tatjana Sentjakova. Ze is doodop na drie weken gewerkt te hebben bij de informatiebalie van het festival. 'Cultuur geeft mij de kans om nieuwe horizonnen te ontdekken. Tijdens het festival waren Mexicaanse optredens. Daar leren wij van. Kunst en cultuur geven de mens verlichting. Het leven in Rusland is al zwaar genoeg. Er heerst onzekerheid over de economie en ontevredenheid over het politieke systeem. Dan heb je ontspanning nodig.'

Maar niet iedereen is blij mee de culturele koers. Binnen de stad is een tweedeling ontstaan tussen voor- en tegenstanders. De conservatieve garde, meestal opgegroeid tijdens de Sovjet-Unie, snapt niet waarom overheidsgeld in voor hen heilloze kunstprojecten wordt gestopt. Beter kan het geld naar de gezondheidszorg of pensioenen gaan. De tegenstanders hebben hun hoop gevestigd op de nieuwe gouverneur, Viktor Basargin. Zijn voorganger Oleg Tsjirkoenov, die Perms culturele revolutie in gang zette, stapte in april op. Voorstanders houden hun hart vast.

Dinosaurussen, noemt eigenaresse Alevtina Tjoetikova (30) van café Watermeloensuiker, de tegenstanders. Ze trekt klanten aan vanwege de opkomende kunst en cultuur. 'De nieuwe gouverneur is conservatief', zegt Tjoetikova aan een van de tafeltjes op haar terras. 'Hij heeft gezegd dat hij ermee doorgaat, maar het blijft bij die woorden. Er komen geen nieuwe projecten.'

Daar denkt Boris Milgram (58) anders over. Hij behoort tot een van de cultuurbewakers van Perm. Onder Tsjirkoenov was hij ruim twee jaar minister van Cultuur en later vicepremier. Eind juni kreeg Milgram te horen dat onder Basargin geen plek meer voor hem is en sindsdien gaat hij verder als theaterregisseur. 'Maar de kunstprojecten gaan door', zegt Milgram stellig. 'Dat heeft Basargin mij persoonlijk gezegd en we gaan daarin samenwerken.'

In zijn theatergebouw midden in de stad omschrijft Milgram het stadium waarin kunst en cultuur in Perm zich verkeren.'Het opzetten van kunst en cultuur was het eerste experiment', vervolgt Milgram plukkend aan zijn baard. 'Om te laten zien dat zoiets kan in Perm en te laten uitgroeien tot het gezicht van de stad. Nu komt het tweede experiment: het succes vervolgen.'