Pussy Riot verdeelt Rusland: Gouden koepels versus dikke auto's

Twee verschillende soorten Rusland staan recht tegenover elkaar tijdens het proces rond de vrouwelijke punkgroep Pussy Riot. Conservatief en liberaal Rusland horen vandaag het vonnis tegen de drie gevangen leden.

Het geklik van haar hakken klinkt over de straatstenen. Met haar rok ruim boven de knieen bindt Irina Nagrelajte (34) snel een witte hoofddoek vast, voordat ze de Christus-Verlosserkerk in Moskou binnenstapt. ,,Ik kom niet vaak in deze kerk, maar honderd dagen geleden is mijn broer overleden en ik wil hem hier herdenken."
De Christus-Verlosserkerk met haar glinsterende gouden koepels is heilige grond voor de Russische-orthodoxe kerk. Gelovigen prevelen hier hun gebeden, steken kaarsjes aan en oudere vrouwen maken de kerk schoon alsof het hun kostbaarste juweel is. Hun huis werd eind februari opgeschrikt door onverwachte gasten. De vrouwelijke punkgroep Pussy Riot trakteerde de bezoekers vanaf het altaar op een lied: ,,Heilige Moeder, Heilige Maagd, gooi Poetin eruit", doelend op de innige band tussen kerk en staat. In de dagen daarna werden drie leden - Nadezjda Tolokonnikova (22), Maria Aljochina (24) en Jekaterina Samoetsevitsj (30)- gearresteerd.
Pussy Riot ergert zich aan de relatie tussen de kerk en de overheid. Volgens de grondwet zijn zij gescheiden. Maar voor de presidentsverkiezingen in maart steunde patriach Kirill, de hoogste baas van de Russische-orthodoxe kerk, openlijk Vladimir Poetin.

Nagrelajte kan zich totaal niet vinden in de teksten van Pussy Riot. Dat president Poetin en premier Dmitri Medvedev samen met Kirill diensten bezoeken vindt ze niet vreemd. ,,Poetin en Medvedev zijn orthodox. Dan hoor je naar diensten te gaan. In Rusland zijn kerk en staat gescheiden. De kerk is de geestelijke macht. De overheid de aardse macht. Zij komt op voor de bescherming van het land."
In zijn lichtgrijze kostuum treedt advocaat Aleksandr Somos (34) vlak voor sluitingstijd de kerk binnen. Als hij een kwartier later buiten komt, slaat hij een kruisje op de trap. Hij is advocaat in de Zuid-Russische stad Krasnodar. Twee maal per week reist hij naar Moskou voor zaken en elke keer gaat hij naar de Christus-Verlosserkerk. De steun van Kirill aan Poetin kent hij niet. ,,Maar hij mag toch zijn persoonlijke mening geven? Dat doe ik ook."
Critici menen dat het proces vanuit het Kremlin wordt gestuurd. Poetin zou zich beledigd hebben gevoeld door het punklied en daarom hoogstpersoonlijk achter het proces zitten. De kerk zou na de gegeven steun nu een gebaar van Poetin terug verwachten. Somos gelooft hier niet in. ,,Deze rechtszaak verloopt onafhankelijk. Volgens de wet staat hier zeven jaar op en de morele beschadiging telt ook mee. De rechter hoeft alleen daar naar te kijken."
Aan de overkant van de Christus-Verlosserkerk ligt de voormalige chocoladefabriek Rode Oktober. De rivier de Moskva stroom tussen beide in. Tegenwoordig is Rode Oktober een uitgaansmekka, waar op dakterassen uitbundig wordt gegeten en gedronken. Dikke wagens staan op de stoep. Bij het media-, design-, en architectuurinstituut Strelka zitten jongeren met hun laptop buiten.
,,Dit is het Rusland van de grote steden", zegt Leonid (26), die zich aansloot bij de oppositieprotesten van de afgelopen maanden, op de binnenplaats van Strelka. ,,De kerk vertegenwoordigt het Rusland van de kleine dorpen, waar geen opgeleide mensen wonen."

Die kerk is het propaganda-instrument van Poetin, vindt Leonid en de zaak rond Pussy Riot wordt hierbij gebruikt. ,,Poetin gebruikt de kerk en dit proces om zijn electoraat te bereiken. Daardoor dreigt er nu een botsing tussen twee werelden. De rechter durft geen beslissing te nemen. Ze voelt de druk van bovenaf. Ze is bang om haar baan en inkomen te verliezen. De zaak zegt alles over het huidige Rusland: geen onafhankelijke rechtspraak en geen scheiding tussen kerk en staat."
Het proces speelt zich af op een moment dat voor het eerst onder Poetin de Russische samenleving haar stemt verheft. ,,Vier jaar geleden had Pussy Riot dit nooit gedaan", denkt Leonid. ,,Maar ze weet dat nu dat ze steun krijgt vanuit de samenleving."