Joeri Gagarin en André Kuipers

Met dank aan Jaap van Willigen.

De beelden van Joeri Gagarin zijn uit de film First Orbit, een verslag van wat Gagarin toen deed en zag:

Glorietijden Bajkonoer voorbij

Het is historische grond en dat is terug te zien in het straatbeeld van Bajkonoer in Kazachstan. Groots is het standbeeld van Joeri Gagarin, in 1961 de eerste mens in de ruimte, met zijn armen in de lucht. Een blok verderop een standbeeld van een Russische ruimtevaartpionier. Het ruimtevaartuig de Sojoez, met een soortgelijk model vliegt André Kuipers momenteel naar het internationale ruimtestation ISS, staat in zijn volledigheid op een plein. Twee schoonmaaksters vegen de sneeuw op de grond eromheen weg.

Bajkonoer is de stad van de Russische ruimtevaart. Vanaf hier ging de eerste satelliet de lucht in. Hier vond de lancering van Gagarin plaats. Hier verlaat Kuipers de aarde. De Sovjet-Unie stichtte in 1955 de stad en de gelijknamige lanceerbasis. Op het gezicht van de 30-jarige Irlan, die werkt als ingenieur voor de Russische ruimtevaartorganisatie Roskosmos, verschijnt een glimlach bij het horen van de begindagen van Bajkonoer en de ruimtevaart. ,,Dat zijn de eerste mensen die zich hier hebben gevestigd en voorop liepen", zegt hij in een pizzeria in het centrum van de stad. ,,Zij hebben geschiedenis geschreven."
Roskosmos is de levensader van Bajkonoer. Zesduizend werknemers werken hier voor de organisatie. Elke ochtend vertrekt een trein naar de ruimtevaartbasis. Op straat, bij de bushalte en in de auto's overal zijn de blauwe jassen van Roskosmos te zien. De werknemers zorgen voor werk in de stad met scholen voor hun kinderen, ziekenhuizen en winkels.

Maar de hoogtijdagen van Bajkonoer zijn voorbij. De neerwaartse spiraal begon in 1991. Toen woonden 300.000 tot 400.000 mensen in de stad. Aan het eind van dat jaar viel de Sovjet-Unie uiteen en liep het inwoneraantal terug. Tot het huidige aantal van zestigduizend, zegt de 22-jarige gids Madina Moeratova van het plaatselijke stadsmuseum. ,,Rusland investeerde minder in de ruimtevaartindustrie. De mensen verlieten Bajkonoer", vertelt ze naast een maquette van de stad.
Sinds de val van Sovjet-Unie leeft Bajkonoer in twee werelden. De voormalige Sovjetrepubliek Kazachstan won zijn eigen onafhankelijk. Bajkonoer met alle ruimtevaartfaciliteiten lag opeens op Kazachs grondgebied. Moskou besloot het gebied te huren. Voor een bedrag van 115 miljoen dollar (10,9 miljoen euro) per jaar en het contract loopt tot 2050, zegt Moeratova. Met als gevolg dat op straat Russische agenten lopen, op de markt wordt betaald met Russische roebels en Russisch de voertaal is.

Moskou wil van deze constructie af en dat lijkt het lot van Bajkonoer verder te bezegelen. Rusland wil een eigen ruimtevaartbasis bouwen en niet meer afhankelijk zijn van Kazachstan. De Russische premier Vladimir Poetin heeft zijn oog laten vallen op een gebied in het oosten van Rusland. Daar komt een geheel nieuw ruimtevaartbasis die vanaf 2015 in gebruik moet zijn.

Moeratova vreest de gevolgen van een nieuwe Russische basis. Al heeft Kazachstan plannen om zelf een ruimtevaartindustrie op te zetten. Rusland zorgt voor bedrijvigheid, zegt ze. Even daarvoor heeft ze trots de expositie over Gagarin laten zien. ,,Zonder Rusland komt hier geen geld binnen. Rusland zorgt voor ons."

'Protest oppositie was provocatie'

De organisatie doet haar best om de menigte te enthousiasmeren. ,,Poetin, Rusland, Poetin, Rusland, Poetin, Rusland", roept de spreker op het podium met de bedoeling dat het publiek de leuze overneemt. Sommige deelnemers - jong en oud - pikken het op. Maar de meesten kletsen rustig verder. Alsof het een theekransje is. Het ontbreekt de deelnemers aan de passie van de betogers van zaterdag.

Op de Dag van de Grondwet komt het Kremlin twee dagen later met haar reactie op de landelijke betogingen voor eerlijke verkiezingen van de oppositie. De Russische regering wil maar al te graag aantonen dat ze steun heeft in het land. Dat er Russen zijn die geloven dat de parlementsverkiezingen eerlijk zijn verlopen.
Dus verzamelen zich maandag op het Moskouse Manegeplein, pal naast het Kremlin, aanhangers van premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev. De organisatie ligt in handen van partijen die zich onvoorwaardelijk achter de twee leiders hebben geschaard. Maar de protesten van de oppositie waren in het hele land. Maandag is er alleen een betoging op het Manegeplein. De organisatie roept vanaf het podium dat er tienduizend deelnemers zijn. De politie meldt achteraf dat er 25.000 mensen op de bijeenkomst zijn afgekomen. Maar het werkelijke aantal moet lager liggen dan de tienduizend mensen.

De deelnemers van maandag zijn niet de mensen uit de middenklasse, maar oud en jong. Jonge leden van de pro-Poetinbewegingen als de Jonge Garde en de Onzen. Ze zwaaien vooraan met hun vlaggen. De ouderen staan achteraan. De mannen met hun zwarte petjes en de vrouwen met hun korte haarcoupes. Ze lijken rechtstreeks uit de Sovjet-Unie te zijn weggelopen.
De deelnemers weten waarom ze hier staan. Het is niet alleen de Dag van de Grondwet, maar ook moeten ze de oppositie weerwoord geven. ,,Ik weet dat heel veel mensen hebben gestemd op Verenigd Rusland", zegt de 56-jarige boekhoudster Jelena Jelisejeva. Ze woont buiten Moskou. ,,Natuurlijk zijn er schendingen geweest. Dat gebeurt overal. Ik ben zelf verkiezingswaarneemster geweest dus ik weet hoe het werkt. Maar die schendingen waren niet zo groot dat ze daadwerkelijk de uitslag hebben beïnvloed. Het protest van de oppositie was een provocatie. Haar leuze dat Verenigd Rusland de partij van oplichters en dieven is, klopt helemaal niet. Wij zijn correct en zij niet."

De aanwezige jongeren blijken lang niet altijd uit Moskou te komen, maar worden uit de omgeving geplukt en naar de hoofdstad gebracht. Een meisje loopt achter in een groepje van de Jonge Garde. Eerlijk zegt ze dat ze hier niet wil staan. ,,Ik heb hier naartoe moeten gaan om Poetin te steunen. Maar ik heb helemaal niet op hem gestemd. Ik kom uit een dorpje buiten Moskou, in de buurt van de stad Vladimir. De wet werkt daar helemaal niet", verwijst ze naar de Dag van de Grondwet. Voordat ze verder kan praten, wordt ze weggetrokken door andere leden van de Jonge Garde.

Het Kremlin gebruikt de Dag van de Grondwet om een eenheid te kweken van Rusland. De 22-jarige studente Albina Maisjeva gelooft in deze feestdag. ,,Achttien jaar geleden ontstond onze grondwet. Sindsdien is Rusland sterker en volwassener geworden. Het is een belangrijke dag." Nadrukkelijk laat ze erop volgen: ,,Poetin en Medvedev zijn gekozen om Rusland sterker te maken."
Na 45 minuten is de betoging afgelopen. Snel verdwijnt iedereen van het Manegeplein. Naar huis of de stad in.

Hieronder een video over dat de betogers betaald krijgen voor hun deelname op het Manegeplein:

'Het Kremlin krijgt acht dagen'

Door heel Rusland vonden zaterdag protesten voor eerlijke verkiezingen plaats. In Sint-Petersburg verzamelden de ontevreden Russen zich op het Pioniersplein. 'Dit protest zorgt ervoor dat de regering ons hoort.'

Uit de duizenden kelen op het Pioniersplein in Sint-Petersburg klinkt een volmondig en verlangend 'jaaaaaa'. Elke keer als reactie op de eisen van Olga Koernosova van de oppositiebeweging Solidarnost, die vanaf het podium de menigte toespreekt. 'We zullen ervoor zorgen dat de uitslag van de verkiezingen onwettig wordt verklaard, we willen een wijziging van de kieswet, we willen dat alle politieke partijen registreerd worden.'
Als een golf trekken zaterdag de protesten tegen de in de ogen van de oppositie frauduleuze verkiezingen over Rusland. Van tijdzone naar tijdzone. Van Vladivostok in het Russische Verre Oosten tot aan het uiterste westen in de exclave Kaliningrad. Een unicum, want de demonstraties zijn de grootste sinds Vladimir Poetin vanaf 2000 over Rusland heerst. In Sint-Petersburg, met 4,8 miljoen inwoners de tweede stad van het land, komen zaterdag zevenduizend tot tienduizend mensen naar de bijeenkomst, die vreedzaam verloopt. In de thuisstad van premier Poetin en president Dmitri Medvedev kijkt de politie rustig toe.

Op het Pioniersplein verenigt het ontevreden deel van Sint-Petersburg zich. De nationalisten zwaaien met hun zwart-geel-witte vlaggen. De communisten met hun rode vlaggen. De liberalen met de witte van hun partij Jabloko. Op het podium spreken naast de politieke partijen een vakbondsleider, studentenleider, een monarchist en de advocaat van de gevangen oligarch Michail Chodorkovski. De demonstranten juichen elke toespraak toe. Ze hebben elkaar gevonden in een gezamenlijk doel: eerlijke verkiezingen en de vrijlating van politieke gevangenen.
Van een revolutionaire gedachte is geen sprake op het plein. De 27-jarige Tatjana Dimidova moet er niet aan denken. 'Geen revolutie', zegt ze beslist. Ze verwoordt het algemene gevoel van de demonstranten. 'Niemand wil dat. Een revolutie zorgt voor bloed en slachtoffers. Een revolutie splijt het land in tweeën, vernietigt Rusland en dan moeten we alles opnieuw opbouwen. Het moet stap voor stap. Dit protest zorgt ervoor dat de regering ons hoort.'

De oppositie ruikt haar kans. Ze merkt dat Poetin een ander Rusland tegenover zich heeft. De middenklasse ontwaakt. Een generatie jongeren die zich altijd had afgekeerd van de politiek, heeft zich aangesloten bij de protesten en staan op het Pioniersplein. Ze mobiliseren zich via de sociale netwerksites Facebook, Twitter en het Russische Vkontakte. Ze maken zich zorgen dat ze niet in een vrij land kunnen leven. Voor het eerst onder Poetin negeert de staatstelevisie zaterdag in de journaals niet de oppositie, maar zendt ze de werkelijkheid van de protesten uit. Voor de Russen een openbaring.
Eerlijke verkiezingen zorgen voor balans in de Russische samenleving, meent de oppositie. Ze moeten een einde maken aan de monopoliepositie van Verenigd Rusland, de partij van de macht. De regerende partij van Poetin en Medvedev veroverde vorige week zondag 238 van de 450 zetels in de Doema, het Russische parlement. Een verlies van 77 plekken, maar ze behoudt de meerderheid. Volgens de oppositie haalt Verenigd Rusland zonder verkiezingsfraude niet meer dan dertig procent. Oppositiepartijen scoren hoger dan de officiële uitslag. Bij eerlijke verkiezingen zien de Russen hun belangen vertegenwoordigd in de Doema.

Nu wacht de oppositie op een concreet antwoord van de regering. Ze verleende toestemming aan de protesten. Maar Poetin is niet iemand die de macht uit handen geeft. Het Kremlin kan de demonstraties ook gebruiken om de oppositie de kans te geven stoom af te blazen en op de oude voet verder te gaan. Medvedev scheef zondag op zijn Facebookpagina dat hij opdracht heeft gegeven om onderzoek te laten doen naar verkiezingsfraude. Over de protesten schreef hij: 'De burgers van Rusland hebben de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering. Mensen hebben het recht om de mening die zij hebben uit te drukken. Alles vond zaterdag plaats binnen het kader van de wet.'

Wellicht gokt het Kremlin erop dat ze van de oppositiepartijen niets heeft te vrezen. De leiders zijn verdeeld. Ze vechten ieder voor hun eigen plek en houden vast aan hun eigen standpunten. Dit kwam tot uiting in zowel Sint-Petersburg als Moskou waar de oppositie ruziede over de lokatie van de protesten. Daarbij heeft zich voor de presidentsverkiezingen in maart tegenover Poetin nog geen sterke kandidaat gemeld.
De oppositie in Sint-Petersburg wil de druk op de ketel houden. Op het Pioniersplein stelt Andrej Dmitrijev van een Ander Rusland een ultimatum aan de autoriteiten. 'We geven ze acht dagen om de verkiezingsuitslag te annuleren. Als dat niet gebeurt, komen we volgende week zondag niet met tienduizend, maar met honderdduizend mensen protesteren.'

Zo pleeg je verkiezingsfraude

Tijdens de demonstratie van de oppositie en de Poetinjeugd dinsdag op het Triomfplein in het centrum van Moskou belde Vasili me op. Hij kondigde aan dat hij over twintig minuten ook op het plein zou zijn.
Vasili had een document bij zich met de officiële uitslag van de verkiezingen van stembureau nummer 139, waar hij zondag had gestemd. In de kopie van het document dat hij mij liet zien, staan de dertien handtekeningen van de commissieleden van het stembureau, de benodigde stempels en het tijdstip van de ondertekening van het document 5 december 2011, 0.08 uur.
Dan de uitslag van stembureau 139 volgens het document. Oppositiepartij partij Jabloko wint 227 stemmen. De regerende Verenigd Rusland komt uit op 323. De Communistische Partij is de grootste: 389 stemmen.
Dan de officiële uitslag van stembureau 139 op de site van de Centrale Kiescommissie. Wat blijkt: officieel heeft Jabloko 27 stemmen ontvangen en Verenigd Rusland staat opeens op 573. Tweehonderd stemmen minder voor Jabloko en tweehonderdveertig erbij voor Verenigd Rusland. Waar Verenigd Rusland de extra veertig stemmen heeft vandaan gehaald is een raadsel.
Vasili had gestemd op Jabloko. Hij toont mij een zelfgemaakte sticker: ,,Oplichters en dieven hebben mijn stem gestolen bij de verkiezingen."
Ik heb de Centrale Kiescommissie gebeld voor een reactie. Twee keer werd mij verzocht om later terug te bellen. De derde keer stelde de voorlichtster voor om een e-mail te sturen. Dat weigerde ik, omdat ik bij een ander onderwerp twee keer, halverwege en eind november, een e-mail heb gestuurd naar de Centrale Kiescommissie en ik wacht nog altijd op een antwoord. Toen ik aangaf toch echt iemand te willen spreken die mij per telefoon antwoord kon geven, werd de hoorn erop gegooid. Direct daarna belde ik weer. Geen reactie.

Poetinjeugd ingezet tegen oppositie

Vanuit een menigte roept een jongeman: ,,Poetin is een dief." Vijf leden van de oproerpolitie met hun helmen op trekken hem eruit en sleuren de jongeman in het arrestatiebusje dat staat opgesteld bij het Triomfplein in het centrum van Moskou. Een boe-geroep van de omstanders klinkt vanuit de kelen. ,,Schande, Schande", reageren de demonstranten op de arrestatie. Ze drukken zich tegen de winkels aan als andere agenten dreigend voorbijlopen.
Zo gaat het dinsdagavond zo'n twee uur lang door. Een voor een worden demonstranten opgepakt. Ze protesteren tegen fraude bij de parlementsverkiezingen van zondag. De regerende partij Verenigd Rusland van premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev behaalde zondag bijna 50 procent van de stemmen. Maar de oppositie gelooft niet dat deze uitslag op een eerlijke manier is verkregen. De overheid heeft geen toestemming gegeven voor de demonstratie van dinsdag. Uiteindelijk worden volgens de politie 569 mensen opgepakt.
De politie drijft de menigte weg van het Triomfplein, waar de oppositie heeft aangekondigd te demonstreren. Ze hoeft maar even iets negatiefs te zeggen, ,,Rusland zonder Poetin" of ,,Rusland is niet te koop", of de demonstranten krijgen de politie achter zich aan. Een jonge vrouw roept: ,,We zijn het zat om bang te zijn. Democratie." De agenten horen haar niet.
De 54-jarige boekhoudster Sonja staat angstvallig aan de zijkant. ,,Iedereen heeft recht op zijn eigen mening", zegt ze. ,,Je moet kunnen zeggen wat je wilt, maar in Rusland kan dat niet." Ze wijst erop dat vooral jongeren aan de demonstratie meedoen. ,,Zij maken zich zorgen over het Rusland van morgen. Ze willen eerlijke verkiezingen. Ze willen opgroeien in vrijheid."
Het is de dag na de protesten van maandag, waar vijfduizend tot tienduizend mensen op afkomen. Na dit protest heeft de Russische overheid maatregelen genomen. Twee kopstukken van de oppositie, Ruslands bekendste blogger Aleksej Navalny (coverfoto) en Ilja Jasjin van de beweging Solidariteit, worden veroordeeld tot vijftien dagen cel, nadat ze maandag net als vijfhonderd anderen zijn opgepakt bij het protest. Rond het Kremlin en het Rode Plein staan overal dranghekken, politiebusjes, legervoertuigen en detectiepoortjes. Agenten patrouilleren langs de toeristen.
Terwijl bij het Triomfplein een nieuwe lading arrestanten wordt afgevoerd, klinkt een paar meter verderop de Poetinjeugd. De tweeduizend jongeren van de pro-Kremlinbewegingen de Onzen en de Jonge Garde zingen: ,,Rusland, Rusland, Rusland", ,,Medvedev, overwinning" en ,,Poetin, Rusland". De leden zijn vooral oudere tieners en jonge twintigers. Ze komen van buiten de stad en zijn in bussen naar Moskou gereden. Ongehinderd zwaaien ze met hun vlaggen, slaan op hun trommels en roepen hun leuzen. Terwijl de overheid ook deze bijeenkomst niet heeft gesanctioneerd.
De pro-Kremlinbewegingen dienen als tegenhangers van de oppositie. Het Kremlin heeft ze opgericht na de revoluties in Oekraïne en Georgië. Geen van de jongeren heeft zin om te praten. De meesten draaien hun gezicht af als journalisten een foto willen nemen of ze hebben hun capuchon over hun hoofd getrokken. De goedlachse 22-jarige Anja is wel bereid wat te zeggen. Al houdt ze zich op de vlakte. Ze geeft toe dat ze niet uit Moskou komt, maar ze weigert te vertellen waar vandaan dan wel. Ook zwijgt ze over van welke jeugdbeweging ze precies lid is. ,,We beschermen Rusland. We houden van Poetin", is vrijwel het enige wat er haast geïndoctrineerd uitkomt. ,,De verkiezingen zijn eerlijk verlopen", stampt ze er netjes uit. Haar mening over de oppositie? ,,Je hebt nou eenmaal mensen die voor en tegen zijn. Wij zijn voor."
Aan de kant van de oppositie hoopt Sonja dat de demonstratie van dinsdag een vervolg krijgt. ,,We moeten doorgaan", zegt ze. De oppositie heeft voor zaterdag een nieuw protest tegen de verkiezingsfraude aangekondigd. De overheid staat deze demonstratie wel toe. Maar Sonja twijfelt of ze een succes wordt. ,,Veel mensen zijn bang om wat te zeggen", legt ze uit en ze knikt naar het arrestatiebusje dat volloopt.

'Zo'n overtreding gebeurt in heel Rusland'

Jurist Dmitri Ptskialadze ziet het voor zijn ogen gebeuren. De voorzitter van het Moskouse stembureau 1434, Ljoedmila Chatjoesjina, geeft een kalender, iets groter dan een bankpas, aan een oudere vrouw, die zojuist is binnengekomen om te stemmen. Met de kalender in haar tas en met geknepen ogen kijkt ze geconcentreerd welke kant ze op moet.
Het cadeau van Chatjoesjina kent een voorgeschiedenis. Op de ene kant staat de kalender van 2012. De andere kant ziet hetzelfde uit als de poster van de Centrale Kiescommissie die in Moskou hing met de oproep te gaan stemmen op 4 december. Een vrijwel identieke poster van de regerende partij Verenigd Rusland, met dezelfde symbolen, kleuren en lettertype, viel ook te bewonderen in de Russische hoofdstad.
Het cadeau van Chatjoesjina is een overtreding van de kieswet, vindt Ptskialadze, die namens de organisatie Burgerwaarnemer de hele dag van stembureau naar stembureau trekt om klachten over schendingen van de kieswet te oordelen. Na een melding van een overtreding gaat hij naar het desbetreffende stembureau. ,,Mensen die niet goed kunnen zien, kijken naar het plaatje en denken: 'Ah, dat ken ik. Dat is Verenigd Rusland. Ik stem daarop.' De voorzitter voert campagne."
Ptskialadze stapt direct op Chatjoesjina af en vertelt haar dat het uitdelen van de kalender onwettig is. ,,De kalenders moet je niet vooraf geven. Achteraf kan wel," Chatjoesjina kijkt afwezig. Dan zegt ze: ,,Je hebt gelijk." Ze verzamelt de kalenders en legt ze bij de uitgang.
Ptskialadze is 's ochtends vertrokken vanaf het kantoor van Burgerwaarnemer. Twee waarnemers hadden gebeld en meldden een eerdere klacht over Chatjoesjina. ,,Ze weigerde de stembus te openen, voordat het stembureau open ging", vertelt Oksana Moeminova, waarneemster namens de Communistische Partij, bij aankomst van Ptskialadze. Binnen een mum van tijd staan vijf agenten om Ptskialadze heen. ,,We wilden kijken of er illegale stembiljetten in zaten, voordat de verkiezingen begonnen", besluit Moeminova.
Chatjoesjina heeft een andere versie. ,,Voorafgaand aan de verkiezingen hebben we vergaderd met de waarnemers. Iedereen was het erover eens om de stembus niet te openen. Later wilde ik het best doen, maar toen wilden de waarnemers niet. Daarna kon het niet meer, want de eerste kiezers kwamen binnen", besluit Chatjoesjina. Haar verhaal klopt niet, zegt Andrej Krivosjejev, waarnemer van de politieke partij Jabloko. ,,Dat zegt ze, omdat er een jurist en journalist aanwezig zijn." Ptskialadze oordeelt dat het om een schending gaat, want zegt hij: ,,Volgens de wet is de voorzitter verplicht voor de verkiezingen de stembus te openen. Of daar wel of niet iemand om vraagt."
Terug in de auto krijgt Ptskialadze een nieuwe melding. Op naar stembureau 2652. ,,We rijden als de Eerste Hulp door de stad", lacht hij.
Op stembureau 2652 wacht Vladimir Koezmin op Ptskialadze. Koezmin is lid van de commissie bij dit stembureau. Hij heeft gezien hoe een oorlogsveteraan zonder paspoort zijn stem uitbrengt. Het is verplicht om hiermee te stemmen. Zonder valt niet goed te achterhalen wie de man is. ,,Je weet niet of hij vandaag al heeft gestemd bij een ander bureau", vertelt Ptskialadze. ,,Zo'n overtreding vindt door heel Rusland plaats."

Geld voor stem op Verenigd Rusland

De waarnemingsorganisatie Golos vecht voor de belangen van de Russische kiezer bij de parlementsverkiezingen op 4 december. Vandaag verschijnt Golos voor de rechter. ,,De groep burgers die eerlijke verkiezingen wil, wordt groter."

Ljoedmila Esjanoe neemt de stapel verkiezingsposters, -brochures en -kranten door die op haar bureau ligt. Een paar minuten eerder heeft een vrouw het pakket binnengebracht. Met haar vingers gaat Esjanoe het materiaal van de politieke partijen af. ,,Ah, de Patriotten van Rusland. Die had ik nog niet", zegt ze alsof ze aan een kaartspelletje kwartet meedoet.
De 55-jarige Esjanoe, in het dagelijks leven journaliste, houdt alles rond de Russische parlementsverkiezingen in de gaten. Als verkiezingswaarneemster van Golos (Stem) meldt ze vanuit de stad Vladimir, op 178 kilometer ten oosten van de hoofdstad Moskou, schendingen van de kieswet in de gelijknamige regio. Ze haalt een voorbeeld van een overtreding erbij. Esjanoe toont een brochure van de regerende partij Verenigd Rusland met de gezichten van haar leiders premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev. ,,Op deze folder staat niet vermeld waar het geld voor het maken van de brochure vandaan komt. Dat is tegen de kieswet. Er moet duidelijkheid bestaan over de financiering. Niemand weet nu welke geldschieters achter de brochure zitten en hoeveel geld hiermee is gemoeid. Andere partijen vermelden deze informatie wel."

Kaart van schendingen
Het is geen toeval dat ze Verenigd Rusland als voorbeeld neemt. ,,Deze partij maakt zich het meest schuldig aan overtredingen." Deze verkiezingen doet de door Poetin geïntroduceerde verticale macht, waarin alles van boven naar beneden wordt opgedragen, haar werk. Een regeringsfunctionaris van Verenigd Rusland, de partij van de macht, onthulde dat de bestuursregio's op 4 december gemiddeld 65 procent van de stemmen moeten binnenhalen. Ambtenaren, schoolhoofden en ziekenhuisdirecteuren zetten zich in voor de partij. ,,Ze maken onder werktijd reclame voor Verenigd Rusland", weet Esjanoe op de redactie van haar krant. ,,In Vladimir vertelde een wijkhoofd in het het bijzijn van ouders dat Verenigd Rusland heeft gezorgd voor de komst van een speeltuin. De ouders belden de politie voor deze overtreding. Maar het wijkhoofd ontkende dat hij de naam van Verenigd Rusland had genoemd."
Esjanoe krijgt steeds meer steun van burgers. ,,Ze willen eerlijke verkiezingen." Die moeten een einde maken aan de monopoliepositie van Verenigd Rusland, vindt ze. Verenigd Rusland bezet momenteel 315 van de 450 zetels van de Doema, het Russische parlement. Met tweederde van de meerderheid kan Verenigd Rusland de grondwet wijzigen. Volgens politieke experts haalt de partij bij eerlijke verkiezingen maximaal 40 procent. Dan ontstaat er een heel andere dynamiek in de Russische politiek, meent Esjanoe. ,,Nu hebben andere partijen niets te vertellen. Verlopen de verkiezingen eerlijk dan krijgen andere partijen meer invloed en ontstaat er consensus."
Op het Moskouse hoofdkantoor van Golos hangt een landkaart van Rusland. Daarop staat: 'Kaart van schendingen.' Het is een verwijzing naar een internetsite, waar Russische burgers overtredingen van de kieswet kunnen melden. Drie dagen voor de verkiezingen kent Vladimir 52 meldingen en Moskou 223. Over heel Rusland gaat het om 4651 schendingen. Deze kaart is nu onderdeel van een rechtszaak, die vandaag plaatsvindt. Openbare aanklagers openden gisteren een onderzoek tegen Golos, omdat de kaart een ,,negatief beeld geeft van de partijen". De meldingen aan schendingen gaan vooral over Verenigd Rusland. Vandaag verschijnt Golos voor de rechter.

Onmogelijk taak
De kaart geeft de overtredingen weer voor de verkiezingsdag. Uit ervaring weet Golos-directrice Lilija Sjibanova (58) wat ze op 4 december kan verwachten. Russen die geld krijgen voor het uitbrengen van hun stem op Verenigd Rusland of met behulp van valse stembiljetten meerdere malen op Poetins partij stemmen. ,,Ze stappen met zijn allen de bus in en rijden door naar het volgende stembureau."
Tijdens de verkiezingsdag staat Golos, die wordt gefinancierd door onder andere het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Commissie, voor een onmogelijke taak. Rusland telt 96.000 stembureaus. Golos heeft drieduizend waarnemers. Hulp komt van buitenaf. In totaal komen 649 buitenlandse verkiezingswaarnemers naar Rusland. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa stuurt 293 waarnemers en de Raad van Europa 34 mensen. Rusland is van beide organisaties lid. De overige waarnemers komen onder andere uit de Gemenebest van Onafhankelijke Staten, dat zijn de landen uit de voormalige Sovjet-Unie, en de Shanghai Cooperation Organisation, een regionaal samenwerkingsverband van Rusland, China, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan. Sjibanova verwelkomt de komst van de buitenlandse waarnemers. ,,Maar ook zij komen niet overal."
De aanklacht van gisteren bewijst dat de relatie met de overheid slecht verloopt. Sjibanova kan weinig uitrichten tegen schendingen. Tegenover de autoriteiten staat ze machteloos, zegt de directrice. Golos kan naar de pers stappen, maar die is grotendeels in handen van de overheid. Het contact tussen Golos en de Centrale Kiescommisie ligt stil. ,,Twee jaar geleden was dat er nog wel. Maar ze vinden ons te scherp en te negatief in onze beoordelingen. We kunnen naar de rechter stappen. Maar de verkiezingsovertredingen zijn moeilijk te bewijzen en de procedures zijn ingewikkeld. Daarbij behoort de rechter ook tot de verticale macht en zal die ons geen gelijk geven."
Verandering moet komen vanuit de bevolking, meent Sjibanova. ,,De groep burgers die eerlijke verkiezingen wil, wordt groter. De weg hiernaartoe verloopt stap voor stap."

'Poetin, Poetin, Poetin'

In de regen en mist, ongeveer 1500 deelnemers en een handjevol journalisten. Bij het Moskouse hotel Oekraïne hadden zich gisteren verschillende oppositiepartijen verzameld. Achter een groene grasbult, onttrokken van de stad. U2, The Doors en Neil Youngs Rockin' In The Free World klinken uit de luidsprekers. Een stapel kranten valt in een plas. Vijftien deelnemers zwaaien met een vlag.
Het podium biedt uitzicht op het Witte Huis, waar de Russische regering zetelt, aan de andere kant van de rivier de Moskou. Een spandoek hangt aan de achterkant van het podium: ,,Voor eerlijke en vrije verkiezingen. Tegen monopolie van de oplichters en dieven." Met de laatste leuze wordt de regerende partij Verenigd Rusland bedoeld.
Terwijl de regen gestaag neerdaalt, spreekt oppositieleider Vladimir Milov het publiek toe. ,,Ik weet dat jullie het koud hebben, maar we wachten nog tien à vijftien minuten, want er komen nog meer mensen aangelopen."
Veel meer mensen komen er niet bij. Vijf minuten later gaat Milov - in een witte coltrui en handschoenen - dan toch van start. Hij begint met het laatste hoopgevende nieuws voor de opposite: de dalende peilingen van het regerende Verenigd Rusland: 53 procent. ,,Als ze niet de meerderheid haalt, kan ze niet alles meer zelf doen. Dan heeft de oppositie meer instrumenten tegen de regering." Hij toont zich tevreden dat er zoveel verschillende oppositiepartijen aanwezig zijn. ,,Op deze manier zijn alle burgers vertegenwoordigd."
Na Milov volgen vijf sprekers. Zij eindigen steevast met de kreet: ,,Verenigd Rusland is de partij van oplichters en dieven." Het publiek juicht op halve kracht mee.
De magere opkomst valt ook de 31-jarige Pavel - zwarte baard en groene legerjas - op. Hij staat achteraan. ,,De oppositie vormt geen eenheid. Moet je zien wat weinig mensen. Elke oppositiepartij is bezig met zichzelf en haar eigen plannen."
Natalja Speranskaja (46) noemt de opkomst ook veel te weinig. Ze schat de kansen van de oppositie op succes bij de verkiezingen niet al te groot in. ,,Mensen blijven thuis. Ze zijn niet geïnteresseerd in politiek. Rusland heeft met haar tsarentijd en communistische verleden geen traditie van politieke betrokkenheid onder de burgers."
Tot slot roept Milov op tot een fluitconcert en boe-geroep richting het Witte Huis. Net zoals premier Vladimir Poetin vorige week kreeg te horen. Het publiek gehoorzaamt. ,,Ik weet dat ze daar zitten en ons horen, Er komt verandering'', besluit Milov de bijeenkomst, die ruim een uur duurt.
Daarna vertrekken de deelnemers snel. Op weg naar hun warme huizen. Binnen tien minuten is het terrein leeg. De politie ruimt alle dranghekken en detectiepoortjes op. Het podium blijft alleen in de mist achter.
Warm in een overdekt sportstadion, 11.000 deelnemers en 1100 journalisten. Op het Loezjniki-sportcomplex hield Verenigd Rusland vandaag haar partijcongres. Rustige muziek klinkt door de luidsprekers. De jongeren van de pro-Kremlinbeweging De Jonge Garde, die op de tribune zitten, zwaaien driftig met hun vlaggen. Buiten staan de zwarte, dikke dienstauto's met hun zwaailichten. De staatstelevisie is aanwezig. Zo krijgt het kwakkelende Verenigd Rusland de kans om een week voor de parlementsverkiezingen vol in de schijnwerpers te staan.
Heel Rusland is vertegenwoordigd. Ze zitten in de zaal: oorlogsveteranen, zakenmensen, religieuze leiders, gepensioneerden en gezinnen. Ook de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadirov bevindt zich tussen hen in. Dit keer geen traditionele kleding, maar een blauw pak met rode das.
Centraal thema van de strak georkestreerde dag: de officiële nominatie van premier Vladimir Poetin als president. Geen verrassing: 100 procent stemt voor.
Een filmdirecteur, een zakenman en een moeder vertellen voor een volle zaal, waarom zij kiezen voor Vladimir Poetin als president. Hun sleutelwoord: stabiliteit. Dat bracht Poetin na de chaos van de jaren negentig. De adoratie voor de Russische leider klinkt door de zaal: 'Poetin, Poetin, Poetin.' Dat blijft niet bij een keer.
Scheidend president Dmitri Medvedev mag onder luid gejuich ook spreken. ,,Ga stemmen op 4 december en stem Verenigd Rusland. Hoe groter de overwinning op 4 december des te zekerder en meer solide wordt de zege bij de presidentsverkiezingen."
Dan tijd voor Poetin. Hi spreekt zijn dankwoord uit voor de steun. Vervolgens slaat hij meerdere keren op het spreekgestoelte en geeft het ritme aan waarop de zaal volgt en ,,Rusland, Rusland, Rusland", roept.
Ook hij roept het spookbeeld van de jaren negentig op en dat onder zijn leiding alles goed is gekomen. Rusland beschikt weer over kracht, zelfverzekerdheid en het respect van de wereld. Natuurlijk ook verkregen met dank aan Verenigd Rusland.
Traditiegetrouw komt hij met zijn antiwesterse retoriek, die het altijd goed doet in Rusland: ,,Het Westen betaalt de Russische oppositie. Dat is verspilde moeite."
Tot slot staan Poetin en Medvedev gezamenlijk op het podium. ,,We gaan winnen'', zegt de tweede. Poetin wil opnieuw de leuze ,,Rusland, Rusland, Rusland" inzetten. maar hij kan het juiste ritme niet vinden. Na een lichte aarzeling neemt de zaal het over en klinkt het zoals het hoort.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

De voordeur van mijn flatgebouw leent zich uitstekend voor allerlei mededelingen. Zoals de jaarlijkse aankondiging in de zomer dat het warme water voor tien dagen is afgesloten wegens onderhoud van de leidingen. Of klusjesmannen bieden zich aan om je huis op te knappen. Of een verkoper van kasten van dennenhout.
De deur is ook handig voor de aanstaande parlementsverkiezingen. De regerende partij Verenigd Rusland, met Poetin en Medvedev als de leiders, had vorige week op alle deuren een verkiezingsposter aangebracht. Op de onderste helft van het mededelingenbord. Overal waar je keek zag je de blauw-witte afbeeldingen, die zo lijken op die van de kiescommissie (zie het vorige artikel). Heerlijk om elke dag hiermee geconfronteerd te worden.
Een dag later hing op de bovenste helft de mededeling met de oproep om te gaan stemmen. En op welk adres het stembureau staat. De mededeling was met dik en breed plakband op de deur geplakt en meteen was in een ruk de poster van Verenigd Rusland eraan vastgeplakt. Overal waar je keek zag je deze combinatie.
Maar een dag later was van dit een-tweetje niets meer over. Iemand had alle posters van Verenigd Rusland eraf gerukt. Overal waar je nu kijkt zie je alleen de oproep om te stemmen.
Dat meer Russen het gehad hebben met de 'partij van oplichters en dieven', zoals Verenigd Rusland in de volksmond wordt genoemd, blijkt uit de filmpjes die opduiken op internet, zoals hier, wanneer een partijlid wordt uitgejouwd.
Verenigd Rusland maakt zich vaker schuldig aan verkiezingsmanipulatie. De Russen verzetten zich ertegen. Hier een link van een overzichtskaart van alle door gewone burgers gemelde schendingen van de kieswet.

Seks in het stemhokje

-Een aantrekkelijke jongedame komt het stembureau binnen. Verleidelijk kijkt ze om zich heen. Een jongeman ziet haar wel zitten. Ze flirten met elkaar. Samen lopen ze naar het stemhokje. Ze gaat naar binnen, doet het gordijn dicht en hij wacht verlekkerd op haar. Dan trekt ze het gordijn open en trekt de jongen naar binnen. Een kledingstuk valt. Samen komen ze nagenietend uit het stemhokje, brengen hun stem uit en lopen hand in hand weg.
'We doen het samen', is het nieuwe reclamespotje van regeringspartij Verenigd Rusland, met premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev als de leiders, voor de parlementsverkiezingen van 4 december. De boodschap is gericht op jongeren en stemmen is lang niet saai. Maar de oppositie valt over het gezamenlijk stemmen dat indruist tegen de kieswet.

-Daar stond hij in zijn eentje. De communistische leider Gennadi Zjoeganov had zich woensdagavond verheugd op een televisiedebat met Verenigd Rusland. Maar die kwam niet opdagen. ,,Helaas, ze liepen weg", zei Zjoeganov in het programma Duel op Rusland 1 en ongehinderd kon hij zijn standpunten uiteenzetten. Achter hem applaudisseerden zijn supporters in rode t-shirts met hamer en sikkel.
Zjoeganov had geld neergelegd om de confrontatie op de televisie aan te gaan met zijn belangrijkste tegenstander Verenigd Rusland. Voor de parlementsverkiezingen zijn er officiële debatten op de radio en televisie. De centrale kiescommissie heeft alle partijen ingedeeld en dat betekent voor iedereen gratis zendtijd. Voor een extra debat moeten de zeven aan de verkiezingen deelnemende partijen betalen. Verenigd Rusland had geen zin om geld uit te geven aan een duel met de communisten. Zjoeganov moet nu wachten tot 16 november voor hij het verbale gevecht, deze keer gratis, aan kan gaan met Verenigd Rusland.
-Doen alle leiders mee aan de debatten? Nee, Poetin en Medvedev, die de kandidatenlijst van Verenigd Rusland aanvoert, hoeven niet op te komen draven. Verenigd Rusland laat het gevecht met andere partijen over aan een ,,speciaal debatteam", zei Sergej Neverov van het presidium van de partij.

-Poetin en Medvedev hoeven zich geen zorgen te maken dat ze niet op televisie komen. Ze krijgen het hele jaar door gratis zendtijd bij de staatszenders. Deze week was Poetin op het zesuurjournaal van het Eerste Kanaal te zien bij de opening van een stuk snelweg bij de Siberische stad Novosibirsk. Hij sprak daar over de uitdagende klus voor de aanleg van goede infrastructuur. In hetzelfde journaal zat een onderwerp over de hogere pensioenen van veteranen. Jonge soldaten prezen deze nieuwe maatregel van Medvedev. Het pensioenoverleg tussen de president en de generaals kwam in beeld. Medvedev voerde het woord. De legerleiding luisterde zwijgzaam.
-Met minder dan een maand voor de parlementsverkiezingen overheersen in de Moskouse straten de reclameborden van concertoptredens, supermarkten en fitnessscholen. Verkiezingsposters zijn amper te zien. De eerste posters waren van de kiescommissie met de oproep om 4 december naar de stembus te gaan. Deze week hingen er nieuwe posters. Vrijwel dezelfde: de kleur, het lettertype en de symbolen. Maar met een groot verschil. Aan de linkerkant zat ineens het logo van Verenigd Rusland en de oproep om op nummer zes van de kieslijst te stemmen. De andere partijen spraken er schande van: hiermee steunt de Moskouse kiescommissie Verenigd Rusland. Niks aan de hand, reageerde de kiescommissie. ,,Er is geen sprake van overtreding van de kieswet", zei woordvoerder Dmitri Reoet.
-Verenigd Rusland zette al eerder kwaad bloed bij haar tegenstanders. De burgemeester van de stad Izjevsk in de Oeral hield gepensioneerden het volgende voor. Stem op Verenigd Rusland, dan gaat er meer geld naar de ouderen, sprak hij tot hen. Een filmpje hiervan belandde op de videosite YouTube. Een storm van kritiek brak los over dit kopen van stemmen. Dit geval voedt het gevoel dat dit niet de enige keer is dat Verenigd Rusland zo opereert.

De 'gewone Rus' bij de Russische mars

Ze waren afgelopen vrijdag natuurlijk bij de jaarlijkse Russische mars. De jonge neo-nazi's, ultranationalisten. Met hun capuchon over hun hoofd, hun sjaal tot over de neus getrokken, mondkapjes en de rechterarm omhoog. Vuurwerk afstekend. ,,Rusland is voor de Russen", ,,Moskou is een Russische stad", ,,Lange leve het witte ras", klonk het tijdens de mars door de Moskouse buitenwijk Ljoeblino. Flats, flats en nog eens flats.
De politie sprak over een opkomst van zevenduidend mensen, de organisatie kwam op 25.000 deelnemers. Wat opviel in vergelijking met vorig jaar was dat de 'gewone Rus' in grotere getale aanwezig was. Zonder de nationalistische leuzen liepen ze zwijgzaam mee. In normale kleding. Ze waren vooral te vinden in de groep met de spandoeken: ,,Stop het voeden van de Kaukasus." Als verwijzing naar de miljarden roebels die Moskou in de ontwikkeling van de Kaukasus pompt. Geld dat belandt in de zakken van de corrupte lokale leiders.
Aan het eind van de mars verzamelde iedereen zich bij het podium, waar elke leider zijn zegje kon doen en zich richtte tegen de regering-Poetin/Medvedev. ,,Einde aan de dictatuur", ,,We willen een nationaal-democratische regering."
De 47-jarige Natalja, pianiste, kijkt toe. Voor de tweede keer doet ze mee aan de Russische mars. ,,Ik sta hier voor de toekomst van mijn twee kinderen. Zoals het het onder de huidige regering gaat, zie ik voor mijn kinderen geen perspectief. We leven onder een totalitair regime. We moeten onze eigen cultuur behouden. Ik woon in de buurt van een moskee. Het zit daar vol met extremisten, maar ik zie nooit politie. Onze regering denkt te veel aan de immigranten, waardoor wij geen werk hebben. In de verkiezingen geloof ik niet. Die veranderen niks. We moeten ons op straat verenigingen. Hoe het dan verder moet? Een revolutie? Ik weet het niet. Ik ben geen politicoloog."
Iets verderop staat Volodja (29), werkzaam als techniciën in een fabriek, met om zijn bovenarm een smal bandje in zwart-geel-wit, de kleuren van de tsaristische vlag. ,,Ik ben tegen Verenigd Rusland (de partij van Poetin en Medvedev, FA). Ze denken niet aan ons. Alle wetten die zij voorstellen komen niet democratisch tot stand. Aan onze mening denken ze niet. Ze volgen hun eigen plannen. Ik stem op de LDPR (Liberaal-democratische partij Rusland onder aanvoering van de ultranationalist Vladimir Zjirinovski, FA). Natuurlijk moet er geen geld meer naar de Kaukasus. Ze werken daar niet. Ze willen alleen maar geld. Er zijn arme regio's in Rusland, die dat geld beter kunnen gebruiken."

Karabasj, als op een onbewoonde planeet

De vervuilde grond bij de Russische industriestad Karabasj, in het zuidelijke Oeralgebergte op de grens van Europa en Azië. De stad woont en leeft volledig in de schaduw van de lokale smeltkoperfabriek Karabasjmed. Giftige stoffen bevuilen de omgeving. In de grond zitten meer kwik, zink, lood en koper dan toepasselijk is. Op sommige plekken groeien geen bomen meer. Slechts wat stronken steken als sprieten uit de modderige grond. Tussen de huizen die pal naast de fabriek staat, graast een koe. ,,Die koe geeft geen melk, maar benzine", lacht milieu-activist Gosman Kabirov (54).

Zo moet een onbewoonde planeet eruit zien. Op de 'Kale Berg' groeien slechts enkele bomen. Alleen hun toppen hebben bladeren. Platte stenen en rotsblokken overheersen. Vaak zitten ze onder een zwarte laag die de oorspronkelijke groene kleur volledig bedekt. De laagstaande zon geeft ze een oranje gloed.
De in de volksmond geheten 'Kale Berg' biedt uitzicht over Karabasj. Als een lange, onafgebroken sliert komen uit de schoorsteen giftige stoffen als zwaveldioxide. Gedragen door de wind stuiten ze op de 'Kale Berg', waar ze elk leven vernietigen.
Aan de andere kant van Karabasj, het deel waar de wind meestal niet naartoe waait, schitteren de bomen met hun goudbruine bladeren in de herfstzon. Vrij om te leven zonder de verstikkende gassen.
,,De gouverneur van de regio Tsjeljabinsk wil dat we naar de mooie kant kijken. Niet naar de vieze", verzucht Kabirov, terwijl hij de 'Kale Berg' afloopt. Het Russische ministerie van Milieu noemde dit gebied in 1996 ,,een ecologische ramp". Een stempel dat Karabasj met haar 15.000 inwoners sindsdien met zich meedraagt.
Karabasj is niet de enige plek die de oblast (regio) Tsjeljabinsk, vijftienhonderd kilometer ten zuidoosten van de Russische hoofdstad Moskou, de reputatie geeft van 'het meest vervuilde gebied van Rusland', zoals vorig jaar bleek uit een onderzoek van de Russische milieu-organisatie Groene Patrouille. Dertig kilometer ten noorden van Karabasj ligt de kerncentrale Majak. In 1957 ontplofte een opslagtank, waarbij vijftig tot honderd ton aan radioactief afval vrijkwam. De Sovjet-Unie zweeg over dit ongeluk. Kleinere ongevallen met Majak kwamen ook voor en radioactief afval werd in meren gedumpt. Voor nog meer vervuiling zorgen de industriesteden Magnitogorsk en Tsjeljabinsk met hun aftandse Sovjetfabrieken, vooral actief in de metaalsector. Zij staan volgens Rosstat, het Russische Bureau voor de Statistiek, respectievelijk nummer vijf en tien op de lijst van meest vervuilde steden van Rusland.
Voor gouverneur Michail Joerevitsj (42), een kind van de stad Tsjeljabinsk, is de negatieve reputatie een doorn in het oog. In zijn beleid past niet het afschrikwekkende beeld van een vervuilde regio. De gouverneur wil zijn regio aantrekkelijk maken voor buitenlandse investeerders en droomt van toerisme.
Sinds zijn komst een jaar geleden werkt Joerevitsj aan het imago. Afgelopen zomer besloot hij tot een opvallende stap. Met overheidsgeld, 8.000 euro, wil Joerevitsj de internetzoekmachine Google en de Russische evenknie Yandex beïnvloeden bij vijftien zoekopdrachten, zoals 'meest vieze stad van Rusland', 'bestraling Tsjeljabinsk' en 'Karabasj'. De eerste honderdvijftig resultaten van zulke zoekopdrachten moeten een positief of neutraal beeld geven van het milieu van het gebied. Hoon was zijn deel op het internet. De bekende Russische blogger en corruptiebestrijder Aleksej Navalny schreef: ,,Als je niet weet wat Karabasj of het ongeluk bij Majak inhoudt, ga nu naar Google of Yandex. Binnenkort wordt dat moeilijker."
In Karabasj heeft de bevolking schoon genoeg van de mooie woorden over imago. Ze zien weinig verbetering, maar wel elke dag hun 'Kale Berg'. ,,Ze roepen van alles", zegt de 55-jarige Galina Ivanova, terwijl ze samen met haar vriendin Larissa Voronina (50) op de bus wacht. ,,Heb je de huizen gezien, die pal tegen de fabriek staan? De mensen die daar wonen, moeten ze helpen. We willen geen mooie praatjes. Die horen we al jaren. We willen daden", zegt ze. Voronina knikt bevestigend. Maar ze snapt dat de overheid de fabriek niet kan sluiten. ,,Dan zit de helft van de stad zonder werk."
Het belangrijkste wapen voor een beter imago blijkt de Tsjeljabinsk buizenfabriek. Van een vervuilende fabriek werd deze omgetoverd tot een milieuvriendelijk en modern bedrijf dat sinds vorig jaar in gebruik is. De fabriek ligt aan de rand van de stad Tsjeljabinsk. Het gras op het terrein is helder groen. Buizen hebben rode, gele en blauwe kleuren. In de fabriekshal hangt geen vieze geur. Binnen staan langs een gangpad boompjes als bewijs hoe gezond de lucht is. De bouw van de fabriek kostte 490 miljoen euro. De overheid stak er 117 miljoen euro in.
Ingenieur Sergej Vetsjinnikov (24) in zijn smetteloze witte overall vertelt trots over zijn werkplaats. ,,Iedereen denkt bij Rusland aan wodka en vervuiling. Maar dit is de schoonste fabriek van Rusland. Van de wereld. Wij bewijzen dat het anders kan. Alles werkt geautomatiseerd. Zo hoort dat in deze tijd. Vorige maand bezocht een buitenlandse delegatie ons. Ze keken hun ogen uit. Een paar weken later kwamen ze terug met een grotere groep."
Ook milieu-activist Kabirov heeft niets dan lof over de fabriek. ,,Super", roept hij enthousiast. Maar de fabriek wordt misbruikt, vindt hij. ,,De autoriteiten zetten de fabriek in als wapen om de reputatie van Tsjeljabinsk te verbeteren. Premier Vladimir Poetin komt langs. Net als andere politici en buitenlandse investeerders. Dan zien ze hoe schoon deze fabriek werkt. Andere fabrieken, die nog altijd vervuilend werken, worden overgeslagen."

Want zij trekken zich niets aan van het milieu. De overheid heeft een proces aangespannen tegen metaalfabriek Metsjel, omdat die weigert de uitstoot van gassen te verminderen. Het ontbreekt de fabriek aan geld voor modernisering. Andere fabrieken gaan hun eigen weg. Wetten over het maximum aan uitstoot bestaan wel, maar ze trekken zich daar niets van aan. De kopersmeltfabriek in Karabasj heeft volgens een rapport van het Europees Milieubureau eigen afspraken gemaakt met de lokale ambtenaren over de hoeveelheid uitstoot. Corruptie, constateert Kabirov. ,,Als ik jou toestemming geef om vijf sigaretten te roken en je wilt er tien dan geef je mij extra geld en is het geregeld. Zo werkt het ook met de hoeveelheid gassen die de fabrieken mogen uitstoten."
In het stadhuis erkent viceburgemeester Jegor Kovaltsjoek (38) van Stadszaken dat fabrieken in gebreke blijven. Hij verwacht dat zij het voorbeeld van de Tsjeljabinsk buizenfabriek volgen. ,,Ze moeten wel. De huidige tijd eist het, de bevolking eist het en onze leiders eisen het." Zijn woordvoerder wijst naar een portret van Poetin en president Dmitri Medvedev.
Kovaltsjoek schildert Tsjeljabinsk af als een normale industriestad. Cijfers van Rosstat of de uitkomsten op het internet geven geen goed beeld, vindt hij. ,,Tsjeljabinsk is een gewone fabrieksstad met meer dan een miljoen mensen, waarvan er meer zijn in Rusland. Rosstat gaat niet objectief te werk. Ze zijn hier niet geweest. Ze lezen alles af van het papier. Als ze hier komen zien ze dat de kwaliteit van het leven beter is dan hun cijfers aangeven. De informatie op het internet is te negatief en niet in balans."
Wat Kabirov betreft speelt de overheid geen eerlijk spel in haar pogingen het imago te verbeteren. ,,Ze bedriegen niemand. De Sovjet-Unie zweeg, maar Rusland vertelt niet alles en zegt alleen dat het goed gaat. Als je maar vaak genoeg roept dat Tsjeljabinsk schoon is, gelooft iedereen dat."