Aan de Russische wijn en champagne

Op de eerste avond is het meteen al raak. Hoteleigenaar Artoer schotelt me drie verschillende glazen wijn voor. Uit Rusland. Tweemaal rood en een wit. Zoet en halfzoet natuurlijk, want daar zijn ze hier gek op.
Anapa, de badplaats aan de Zwarte Zee, ligt om de hoek van de Russische wijnstreek, de Koeban. Dat is te merken. Je struikelt over de wijnbars, die vaak niet meer zijn dan een paar tafeltjes met een bar. Of alleen die laatste. Achter de bar hangen aan de muur verschillende wijntonnen met een kraantje of dozen met een slangetje voor het tappen van wijn. Een glas (merlot, chardonnay, sauvignon etc) van 100 gram kost tussen de 7 en 11 roebel. Dat is niks natuurlijk: 16 tot 25 eurocent. Even een paar glaasjes drinken en weer weg. Zo van het werk naar huis. Een fles wijn kopen kan natuurlijk ook. Een prima chardonnay van het merk Mischako voor 90 roebel (ruim 2 euro) en een merlot van hetzelfde merk voor 125 roebel (2,90 euro).
De tap blijkt voor de thuisdrinker in Anapa een prima uitkomst. Een stevige vrouw komt met haar zoon een wijnbar binnen en zet twee lege flessen van anderhalve liter op de toonbank, nog eentje van een liter en tenslotte een lege waterfles van vijf liter. Ze laat ze vullen met wijn en wacht tevreden op haar vriendin, die een paar liter bijvult.
In Anapa blijken wodka en bier niet meer de favoriete dranken van de Russen. In het café, op het strand, naast de dansvloer of bij een sjasliektent de Russische wijn staat op tafel.
Even een wijngaard bezoeken is wat lastiger. Eentje die open is voor bezoekers ligt op zeventig kilometer afstand van Anapa en een wijnfabriek dichterbij doet niet aan rondleidingen.
Dan maar naar de champagnefabriek van Abraoe-Djoerso, die makkelijker te bereizen is. Onderweg langs wijnvelden. Veel stellen ze niet voor. Zeker niet de Russische met hun grotendeels bruine en kale struiken. De wijngaarden waar de Fransen aan meewerken zien er een stuk groener en voller uit. Tijdens de drooglegging onder voormalig Sovjetleider Michail Gorbatsjov hadden de wijnproducenten het zwaar. Sommige wijngaarden, zoals in Dagestan en rond Anapa, werden vernietigd. Nog altijd moet de Russische wijnindustrie deze klap te boven komen.
De champagne (zoet, droog, rose, rood) smaakt prima, maar mag alleen in Rusland zo worden genoemd. Kisten met druiven gaan de vrachtwagen in. De champagne van Abraoe-Djoerso smaken een klasse beter dan de goedkope Sovjetchampagne, die vooral populair is bij bruiloften. En waarom de Russische voorkeur voor zoet? ,,Dat vinden we lekker", luidt het simpele antwoord van de gids.

Voor jaren aan elkaar gekoppeld

Vrijwel zeker keert premier Vladimir Poetin terug als president van Rusland. Het huidige staatshoofd Dmitri Medvedev doet voor hem een stap opzij. Samen lijken ze zich te hebben verbonden aan de toekomst van hun land.

Na de vorige Russische presidentsverkiezingen in 2008 dook de volgende spotprent op. Om en om bleken de Russische leiders kaal te zijn of haar te hebben. Vanaf de blote schedel van Lenin tot en met de grijze haardos van Boris Jeltsin. Daarna kwamen premier Vladimir Poetin, zonder haar, en president Dmitri Medvedev, met haar. Om de beurt verschillende keren afgebeeld. Poetin steeds kaler en met meer ingevallen wangen. Medvedev steeds grijzer en met hangende wangen. Op het laatst zien ze eruit als twee verschrompelde opa's. De spotprent lijkt uit te komen.
Strak georganiseerd was het congres van Ruslands grootste politieke partij Verenigd Rusland afgelopen zaterdag. Alles verliep volgens het geplande scenario. Poetin (58) droeg eerst Medvedev (46) voor als nummer één van de kandidatenlijst van Verenigd Rusland bij de komende parlementsverkiezingen in december. Voor hem ligt een rol als premier in het verschiet. Vervolgens was het wachten op de beslissing waar heel Rusland over speculeerde. Medvedev gaf zijn steun aan Poetin als komende president van Rusland bij de verkiezingen in maart 2012. Het luide applaus van de elfduizend aanhangers klonk door het Moskouse overdekte sportstadion Loezjniki.
De hele scene past in Ruslands geleide democratie. Nog zes jaar Poetin. Het is de nieuwe termijn voor een Russische president. En waarschijnlijk zes jaar erbij, want de president mag voor een termijn herkozen worden. Weinig staat dit in de weg. Russische verkiezingen kennen een voorspelbare afloop: het Kremlin wint altijd. Desnoods met fraude. De Russische bevolking heeft het nakijken. Maakt Poetin, die ook al president was in de periode 2000-2008, de komende twaalf jaar af dan heeft hij twintig jaar over Rusland geheerst. Daarna is mogelijk Medvedev aan de beurt en wisselen ze van positie. Zo kan het duo aanblijven tot 2036 en wellicht langer.
De wisseling van de wacht zorgt voor teleurstelling onder de Medvedev-getrouwen. Hij kiest niet voor een eigen koers en lijkt te handelen bij Poetins gratie. Ze voelen zich bedrogen na te hebben geloofd in de oprechtheid van Medvedevs woorden. Weg zijn de dromen over meer persvrijheid en meer invloed van het parlement. Thema's waar Poetin amper wat mee heeft. Vanuit het Kremlin wordt alles strak geregisseerd. In zijn eerste acht jaar als president kwamen de televisiezenders in overheidshanden en werd de oppositie het leven onmogelijk gemaakt. Een van Medvedevs voornaamste economische adviseurs, Arkadi Dvorkovitsj, berichtte op het microblog Twitter teleurgesteld na het horen van de nieuwe rolverdeling. 'Er is geen enkele reden tot vreugde.' Zijn volgende bericht luidde: 'Het is tijd om over te schakelen naar het sportkanaal.'
Verbitterd klonk Gleb Pavlovski op de radiozender Echo Moskvi. Medvedev ontsloeg hem dit jaar als politiek adviseur. Hij vermoedt dat Medvedev onder druk opzij is gestapt. 'Ik denk dat dit het instituut van het presidentschap, het karakter van het politieke proces in het land en de legitimiteit van de politieke macht in de toekomst ondermijnt. Het is een crisis.'
Halen Medvedev en Poetin samen 2036? Gevaren dreigen er wel. De grootste angst van het Kremlin is de woede van de burgers. De sluimerende economische crisis kan toeslaan. Met werkloosheid als gevolg. In sommige regio's, zoals in de exclave Kaliningrad, mort het volk uit onvrede over het beleid. De gouverneur van Kaliningrad ruimde hierdoor vorig jaar het veld. Nu al valt een Poetin-moeheid te bespeuren. De Russische bevolking is de corruptie en bureaucratie, waar Poetins partij Verenigd Rusland het symbool van is, meer dan zat. De noordelijke Kaukasus blijft een bron van zorg. Het geweld in dit gebied kan zich uitbreiden met als gevolg dodelijke aanslagen in de Russische steden, zoals dit jaar op de Moskouse luchthaven Domodedovo. Tot frustratie van de bevolking, die zich afvraagt waarom het Kremlin hierop geen antwoord heeft.
Zelf gelooft Poetin dat hij het volk achter zich weet te houden: 'De taak van de regering is niet alleen om honing te gieten in een kopje, maar soms ook het toedienen van een bitter medicijn. Maar dit moet altijd open en eerlijk gebeuren, en dan zal de meerderheid van de bevolking de regering begrijpen.'

'Ik wil geen Moskoviet worden'

Binnen tien dagen viel de beslissing. President Dmitri Medvedev heeft het gebied ten zuiden en zuidwesten van Moskou aangewezen als de plek waar de Russische hoofdstad gaat uitbreiden. Niemand houdt de opmars van de miljoenenstad tegen.

De bus rijdt onder de MKAD, de ringweg die Moskou omsluit en waar het verkeer als vanouds vast staat, door en dan houdt de Russische hoofdstad op te bestaan. Geen flats meer, maar de laatste restjes woningen en bedrijven. Als de bus die heeft gepasseerd, openbaart zich ten zuidwesten van Moskou een groene vlakte met plukjes bos. Ruslands befaamde berkenbomen schieten voorbij. Evenals de reclameborden voor vakantiehuizen midden in de natuur.
Dit groene gebied behoort straks tot de verleden tijd. Het wordt slachtoffer van de moderniseringsdrang van president Dmitri Medvedev. In juni lanceerde hij zijn uitbreidingsvoorstel van Moskou tijdens een economisch forum in Sint-Petersburg. Moskou moet de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Want binnen de MKAD barst de stad, die officieel 11,5 miljoen inwoners kent, uit haar voegen. Per jaar stijgt de bevolking sinds 2002 met 200.000 mensen. De drukte is het meest zichtbaar aan de files: de wegen slibben dicht. Op hetzelfde forum opperde Medvedev de komst van een internationaal financieel centrum om de concurrentie met andere wereldsteden aan te kunnen. Op 1 juli gaf de president de opdracht aan de Moskouse burgemeester, Sergej Sobjanin, en de gouverneur van de oblast (regio) Moskou, Boris Gromov, binnen tien dagen met een plan te komen.
Zij antwoordden binnen de tijdslimiet en kozen voor een uitbreiding ten zuiden en zuidwesten van Moskou. Een gebied van 144.000 hectare, waardoor de hoofdstad, met de huidige 107.000 hectare, 2,35 keer zo groot wordt als nu. Ter vergelijking: de provincie Utrecht beslaat ruim 144.000 hectare. Het gaat om de plek buiten Moskou waar het minst bevolkt is. Momenteel wonen hier 250.000 mensen. Overheidsgebouwen, inclusief de kantoren van de premier en het kabinet en de presidentiële administratie, verhuizen naar deze 'stad van de ambtenaren', waardoor het centrum van Moskou een leefbaarder karakter krijgt. Twee miljoen mensen komen in het nieuwe deel te wonen. Ten westen van Moskou is plek voor het financiële centrum. De plannen bieden ook ruimte voor een metrolijn naar het innovatiecentrum Skolkovo, Medvedevs antwoord op Silicon Valley. De details zijn onbekend en de financiering is nog niet rond, maar over twintig jaar moet de uitbreiding voltooid zijn. Dat de plannen niet vaststaan, bewees Sobjanin halverwege augustus. De gemeente had de uitbreiding opgerekt: van 144.000 naar 160.000 hectare. ,,De extra grond biedt ruimte voor de ontwikkeling van Moskou voor de komende vijftig jaar", motiveerde de burgemeester de wijziging.
Na dertig minuten rijden vanuit Moskou bereikt de bus Troitsk. Moskou slokt deze slapende stad met haar 37.600 inwoners straks op. Volgens de Russische krant Izvestija komen in Troitsk onderwijs- en wetenschapsinstellingen. De zomerhitte versuft de stad nog meer. Het centrum bestaat alleen uit flats. Bij een winkelcentrum zitten jong en oud op bankjes uit te blazen in de schaduw. Alleen bij de supermarkt is het een komen en gaan van mensen.
Zij mogen zich in de toekomst inwoner van Moskou noemen. Met alle voor- en nade Politici beslissen over ons."
Inspraak hebben de betrokken bewoners tot dusverre niet gehad. De plannen zijn een speeltje van de Russische machthebbers. Toch belooft Sobjanin aan de bewoners de kans om mee te denken: ,,Publieke hoorzittingen en referenda komen niet. Niettemin houden we zeker publieke hoorzittingen over specifieke aspecten, zoals de gezondheidszorg, woningbouw, onderwijs en de inrichting van het landschap."
Veiligheidsmanager Oleg Vasilev (35) koestert geen enkele illusie over de invloed van de burgers, laat hij weten tijdens een wandeling door Troitsk. ,,In een democratisch land telt de bevolking mee. Maar hoe totalitairder het regime, hoe minder het volk iets te zeggen heeft." Neemt niet weg dat hij achter de uitbreidingsplannen staat. ,,Het kan niet dat in Moskou de ambulance en de brandweer in de file staan als ze uitrukken."
Halverwege Troitsk en de Russische hoofdstad ligt Desna. Een datsjadorp dat doormidden wordt gespleten door de gelijknamige rivier. Houten huisjes met tuinen kijken uit over het slingerende water. De wc bevindt zich in een hokje in de tuin. Dit zijn de datsja's van de arbeidersklasse. Rond deze traditionele woningen bouwen de nieuwe rijke Russen hun eigen stenen buitenhuis. Ze verstoppen zich achter hun muren.
Bij de rivier zoeken de bewoners verkoeling tegen de brandende zon. Op een grasveld liggen de vriendinnen Tatjana Jevsoekova (38) en Jelena Doebogrizova (37). Jevsoekova is in Desna geboren en woont hier nog altijd. Doebogrizova bezoekt haar moeder als ze de hitte in Moskou wil ontvluchten. Ze scharen zichzelf onder de werkende klasse. Ze vrezen voor het lot van Desna. ,,Straks bestaat alles uit beton en asfalt", zegt Doebogrizova bezorgd. ,,Met huizen van meerdere verdiepingen en winkelcentra", vult Jevsoekova aan. Ze vervolgt: ,,Er komen bouwprojecten waar zakenmensen aan kunnen verdienen. Door corruptie. Alleen de elite gaat hier wonen. Ik vrees de dag dat ze langskomen, op mijn deur kloppen en zeggen: 'Mevrouw, u moet verhuizen.' Dan kom ik in een flat terecht en het geld dat ik voor mijn datsja en de grond krijg, bedraagt nooit de werkelijke waarde."
Verzet heeft geen zin. Een voorbeeld vormt de komst van een snelweg tussen Moskou en Sint-Petersburg door een eeuwenoud bos. Een plan afkomstig van de regering, maar het stuit op verzet van burgers. Ze blijken kansloos. Inwoners van Boetovo, een voorstad ten zuiden van Moskou, vochten een confrontatie uit met de autoriteiten om de vernietiging van particuliere huizen te voorkomen. Het mocht niet baten.
De twee vrouwen beseffen dat ze in een kansloze positie zitten en zien daarom het nut van protesteren niet in. ,,Met de ouderen die hier wonen?", kaatst Doebogrizova terug. ,,In Boetovo maakte het toch ook niks uit? De regering luistert niet naar ons."

Van de dansvloer verwijderd

Elke avond was het feest bij één stolovaja in het centrum van Anapa aan de Russische Zwarte Zee. Steeds een dansende menigte vakantievierders rond een zee van tafels, waar iedereen zat te eten en te drinken. Dus de laatste avond in Anapa zelf meegedanst.

De dansvloer stroomde vooral vol bij de onderstaande Russische (zomer)hits. De armen ging de lucht in. Van de 'gewone' Rus (vooral nep-adidas, dik en vet eten) uit steden als Jaroslavl en Jekaterinenburg. Zelf werd ik door de bewaking van de dansvloer verwijderd. Omdat ik een glas Russische rosé in mijn handen had.
Wat de muzieksmaak van Anapa betreft: het afgelopen weekend trad daar in club Mabi Snap! op. Juist ja, die wereldberoemde band uit de jaren negentig met hits als Rythm Is A Dancer en The Power, met Russisch intro. Dat verklaart wellicht hun populariteit.

Maar nu tijd voor de Russische (zomer)hits:

De klap van de Zwarte Tijger

,,Moskou wordt een oorlogsgebied." Onheilspellende woorden van een voetbalsupporter die op een poster stond afgebeeld met een masker voor zijn gezicht en een capuchon op. Agenten hadden de poster ontdekt, schreef de Russische krant Kommersant. Na de wedstrijd van afgelopen zondag tussen Spartak Moskou en CSKA Moskou zouden ze een anti-Kaukasusmars houden van de Komsomolboulevard, niet ver van het stadion, naar discotheek Garazj.
De aanleiding voor deze oorlogstaal was een ruzie om een meisje. Op 13 augustus deelde Rasoel Mirzajev (25) uit de Kaukasische deelrepubliek Dagestan buiten bij Garazj een klap uit aan student Ivan Agafonov (19, foto rechts). Mirzajev, 'de Zwarte Tijger', is wereldkampioen sambo, een Russische vorm van judo. Agafonov zou Mirzajevs vriendin, Alla Kosokorovaja, hebben versierd. Na de enkele klap moest Agafonov naar het ziekenhuis. Vier dagen later overleed hij. Uit onderzoek bleek dat Agafonov om het leven kwam door zijn val op het asfalt. Niet door de klap.
Dat de oorlogstaal van de nationalisten/voetbalhooligans serieus moet worden genomen, bewezen ze in december van vorig jaar. Toen kwam het in Moskou tot rellen tussen de politie en nationalisten die de jacht hadden geopend op Kaukasiers en Centraal-Aziaten. De onlusten sloegen over naar andere Russische steden. Deze keer was de dood van Spartaksupporter Jegor Sviridov de oorzaak. Hij was vermoord door een Kaukasier. Wat toen kwaad bloed zette bij de nationalisten was de vervroegde vrijlating van de meeste verdachten.
Dat gebeurde bij Mirzajev niet. De rechter ging akkoord met een borgtocht van vijf miljoen roebel (120.000 euro), maar dit besluit werd later teruggedraaid. ,,Een politieke beslissing", vond de advocaat van Mirzajev. De rechter deed dit alleen om te voorkomen dat nationalisten zich begonnen te roeren, was zijn mening.
Maar dat deden de nationalisten toch. Zij verzamelden zich bij het gerechtsgebouw, waar een aantal van hen werden opgepakt. Wat deze keer de nationalisten tegen stond, was dat achttien politici uit Dagestan het borgverzoek van Mirzajev steunden. Voor de nationalisten een bewijs dat onderscheid wordt gemaakt tussen de verschillende nationaliteiten binnen Rusland.
De nationalisten voelen zich al op de tweede plaats staan. De snelle vrijlating van de verdachten rond de moord op Sviridov voedden bij Dmitri Demoesjkin (32), leider van de verboden ultranationalistische beweging Slavsische Unie, en zijn aanhangers het gevoel dat de Russische autoriteiten de eigen bevolking vergeet en immigranten uit de Kaukasus en Centraal-Azie bevoordeelt. Deze gedachte wint terrein doordat de Russische regering miljarden roebels pompt in de ontwikkeling van de onrustige Kaukasus. Het geld verdwijnt in de zakken van de lokale bestuurders. ,,De opgekropte frustratie kwam er in december ineens uit", zegt Demoesjkin (32) in een bekende Moskouse bierkroeg.
'Rusland voor de Russen' of 'Moskou is een Russische stad' (zie spandoek) is de leuze van groeperingen als de Slavische Unie. ,,Onze taak is het verdedigen van de Russische belangen", verklaart Demoesjkin. ,,Zeven miljoen immigranten werken in Moskou. Dat zijn banen ten koste van de Russische bevolking. De regering geeft de immigranten veel te makkelijk de kans om zich hier te vestigen." Op de vraag dat juist immigranten de straten schoonvegen en 's winters sneeuw en ijs van de daken halen, antwoordt Demoesjkin: ,,Als de Russen meer betaald krijgen, doen ze dit werk ook."
President Dmitri Medvedev vreest dat de nationalisten Ruslands stabiliteit schaden. Demoesjkin juicht de decemberrellen toe. Hij waarschuwt de autoriteiten dat ze de eigen bevolking niet moeten vergeten. ,,De regering moet de problemen niet verzwijgen, maar meer naar ons luisteren. Anders gaan we de straat op. Dat is ons terrein en dan gebeurt hetzelfde met de Russische regering als in Egypte."
Afgelopen zondag kwamen ze er niet aan te pas. Op de beoogde route van de mars stonden overal agenten.