Waarom sloot Rusland de Tserkizovskimarkt?

Wie of wat zit achter de sluiting van de Moskouse Tserkizovskimarkt? Gaat het om illegale handel of om politiek? En wat heeft de Chinese regering hier allemaal mee te maken?
De Tserkizovskimarkt was een plek waar elke dag honderdduizend mensen, onder anderen Chinezen (zo'n vijftigduizend), Indiërs, Vietnamezen en Azerbeidzjanen, hun waar verkochten vanuit scheepcontainers. Ruim tien jaar lang lagen hier paardenvlees en levende schildpadden naast spijkerbroeken en damestasjes uit China. Het zorgde voor werkgelegenheid van honderdduizenden mensen: niet alleen onder de verkopers, maar voor de cafés aan de rand van de markt, de fabrikanten, de vrachtwagenchauffeurs, noem ze allemaal maar op.
Sinds 29 juni is de markt dicht. De verkoopstallen liggen er verlaten bij. Chinezen ruimen hun laatste spullen op. Een chauffeur slaapt in zijn vrachtwagen. Een Azerbeidzjaan staat teleurgesteld en eenzaam met een karretje vol met spullen. Hij heeft een kind te voeden.
De officiële lezing is dat de Russische regering de markt sloot om gezondheidsredenen. Onder de verkopers heersen tbc en syfilis. Achterliggende gedachte was dat de autoriteiten zo een eind konden maken aan de verkoop van illegale spullen. Illegale handel komt veelvuldig voor in Rusland en is al jaren een doorn in het oog van de regering.
Maar andere scenario's zijn er genoeg. De markt is eigendom van de Azerbeidzjaanse miljardair Telman Ismailov. Hij heeft het duurste hotel van Europa gebouwd: het Mardan Palace (voor 1,4 miljard dollar, met 560 kamers). Niet in Rusland, maar in Turkije. Tot ergernis van de grote baas: premier Vladimir Poetin. Daar gaan de Russische banen, moet hij hebben gedacht. Dat kon de oud-president niet over zijn kant laten gaan.
Ook zou Poetin met de sluiting van de markt het gezag van de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov willen ondermijnen. De twee zijn geen echte vrienden en Loezjkov is wel beste maatjes met Ismailov.
Er is nog een scenario. Die immigranten, wel of niet illegaal, pikken de banen in van de Russen. Het is crisistijd, dus moet de eigen arbeider wel beschermd worden, vindt het Kremlin.
De sluiting leidde tot een heuse rel met de Chinese regering. Nu stonden juist de banen van de Chinezen op het spel. Met spoed vloog vorige week een Chinese delegatie naar Moskou. Het Kremlin wist de afgevaardigden te overtuigen van de sluiting. Inmiddels zijn de Chinese verkopers al weer op andere markten in Moskou gesignaleerd.

Verboden terrein voor auto's

Een avondwandeling, zoals vandaag, leidt soms tot verrassende ontdekkingen.
Vanaf de racebaan Leningradski Prospekt, links de Oelitsa Aviakonstroektora Soechovo op, langs hotel Aerostar en een schaatshal doemden vier torenhoge flats op. In paarse en roze tinten. Het was een voorbode van nog meer flatgeweld daar weer achter. Niks nieuws in Moskou.
Leek het. Na de vier flats naar rechts een straat in veranderde dit beeld. Grand Park viel op een groot bord te lezen. Daarachter een huizenpark met een hek erom heen. Ingang alleen mogelijk via de slagboom. Daarnaast hield een bewaker in zijn hokje alles via televisieschermen in de gaten. Achter die slagboom dikke wagens. En natuurlijk huizen. Ze lagen er opgestapeld bij als in het Amsterdamse IJburg.
De grootste surprise lag buiten dit ommuurde woonpark. Op een weg hierachter waren kinderen rustig aan het skaten, wandelden moeders met hun kinderwagen en speelde een stel een potje badminton.
Dit had ook een Vinex-locatie kunnen zijn. Van het oververhitte Moskou, het centrum is niet ver weg, was niks te merken. De weg is niet toegankelijk voor auto's. Die hebben hun eigen parkeervakken aan het begin. Een gele hummer die even aanstalten maakte om de weg op te rijden werd door twee skaters vreemd aangekeken. Eigenlijk weggekeken. Wat de hummer ook deed. En het aangrenzende nog braakliggende terrein wordt dit keer niet vol gestopt met nieuwe woningen. Het domein van de badmintonners, moeders en skaters wordt zelfs uitgebreid.
Voor geïnteresseerden in dit rustige, haast onecht stukje Moskou: er staan nog huizen te koop.

Russische topmodellen

Volg de Russen naar het Moskouse Kolomenskojepark, het Rode Plein of die ene fontein in de badplaats Sotsji en het is meteen duidelijk wat ze van plan zijn. Met het fototoestel al in de hand of op de borst zijn ze er klaar voor. Niet voor zomaar een kiekje van hun vriend of echtgenote. Nee, hele fotosessies worden straks gemaakt.
Het Kolomenskojepark is een populaire fotolocatie. Een prachtig omhoog lopend park met twee kerken en uitzicht op de stad en de rivier de Moskva. Het park biedt fantastische mogelijkheden voor het maken van een mooi shot. Bij de kerk, bij een rozenperkje of tussen de bomenrijen.
De zusjes Olga en Julia Karpova (beiden 24) en hun vriendin Anastasia Razinkinja (26) tonen zich echte Russen. Op een grasveld gaat hun fotosessie twintig minuten lang als volgt: de zusjes zittend tegen elkaar, staand met hun hielen omhoog en hoofden tegen elkaar, Anastasia uitdagend liggend op het gras, Anastasia die haar hoofd naar achteren gooit. ,,We zijn hier nu twee uur en we hebben zeker honderdvijftig foto’s gemaakt”, lacht Julia. ,,Ook wat van het uitzicht hoor, maar dat zijn er niet zoveel.”
Hoe komt het toch dat de Russen zo graag foto’s van elkaar nemen en niet genoeg hebben aan een à twee plaatjes? ,,Mensen kunnen dan beter zien hoe je in de loop van de jaren bent veranderd”, antwoordt Julia. ,,Ze kunnen aflezen wat voor een karakter je hebt. Dat je vrolijk bent.”
Wat verderop in het park staan rijen bomen strak opgesteld. Ze bieden verkoeling op deze zonnige dag. Maksim Lapsjin en Julia Zjoerakovskaja (beiden 24) zijn op hun mountainbikes naar het park gefietst. Met hun fototoestel bij zich. De boom naast hen vormt een mooi decor. Maksim voor de boom, achter de boom of in de boom. Gedwee volgt hij de instructies van zijn fotograferende verloofde. Niet veel later zijn de rollen omgedraaid, terwijl achter hen drie vrouwen elkaar onophoudelijk fotograferen.
Ongeveer vijftig foto’s zijn er in een kwartier genomen, zegt Maksim. Maar waarom? ,,Russen hebben een rijke ziel”, valt Julia hem bij. ,,Die is niet in een à twee foto’s samen te vatten. Om die te tonen moet je veel foto’s nemen.”
Een medewerkster van een fotowinkel verklaart waar het misschien echt om draait. ,,We willen graag laten zien hoe mooi we zijn”, lacht ze met haar hoofd schuin omhoog alsof ze zelf poseert voor een foto.

Dit artikel verscheen op 14 juli in het Reformatorisch Dagblad.

In Rusland regeert de harde hand

De woensdag vermoorde Russische-Tsjetsjeense mensenrechtenactiviste Natalja Estemirova zou de persoonlijke vijand zijn van de Tsjetsjeense president Ramzan Kadirov. In Rusland weten ze wel raad met mensen die zich kritisch uitlaten over de overheid.

De herdenking van Natalja Estemirova vandaag in het centrum van Moskou draaide niet alleen om haar. Naast de vele zwart-wit foto’s van de vijftigjarige activiste, waren ook de portretten te zien van de vermoorde journaliste Anna Politkovskaja en de gevangen zakenman Michail Chodorkovski.
Collega’s van Estemirova wezen na haar dood direct naar Ramzan Kadirov. De naam van de Tsjetsjeense president staat gelijk aan meedogenloze optredens. Iedereen die zich tegen hem verzet, kan rekenen op bezoek van zijn milities. Begin deze maand rapporteerde mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch over brandstichting, folterpraktijken en executies door Tsjetsjeense veiligheidstroepen die hiervoor niet worden gestraft. Volgens mensenrechtenorganisatie Memorial, waarvoor Estemirova werkte, stond de activiste op Kadirovs lijst. Hij beschouwde Estemirova, die berichtte over misdrijven in Tsjetsjenië, als zijn persoonlijke vijand.
De oud-rebellenleider waant zich onaantastbaar in Tsjetsjenië. Moskou laat Kadirov, die naar voren is gebracht door huidig premier Vladimir Poetin, zijn gang gaan om de ogenschijnlijke rust in de deelrepubliek te bewaren. De Tsjetsjeense president maakt van die gelegenheid gebruik om zijn vijanden uit te schakelen.
Ook in andere deelrepublieken op de noordelijke Kaukasus voert repressie de boventoon. Door de harde aanpak van Kadirov zijn Tsjetsjeense rebellen gevlucht naar het naburige Dagestan en Ingoesjetië. Hier voeren zij een continue strijd uit met de autoriteiten. Over en weer vinden aanslagen, ontvoeringen, martelingen en executies plaats. Het geweld door de overheid zet veel kwaad bloed bij de burgers. De hoge werkloosheid maakt dat de bevolking nog eens extra gevoelig is om naar de wapens te grijpen.
De naam van Estemirova past in een triest rijtje. Russische mensenrechtenactivisten, journalisten en advocaten die het opnemen tegen de overheid kunnen rekenen op antwoord. Vaak houden zij zich bezig met Tsjetsjenië. Naast de in 2006 vermoorde Politkovskaja werden in januari van dit jaar haar collega Anastasia Baboerova en de advocaat Stanislav Markelov in Moskou op straat gedood.
Ook kritische politici krijgen amper de kans om hun stem te laten horen. Onafhankelijke media zijn er in Rusland nauwelijks. Oppositiepartijen wordt het leven zuur gemaakt En de zaak rond Chodorkovski is bekend. Toen de zakenman politieke ambities toonde, belandde hij in de gevangenis. Al is dat volgens Poetin om geheel andere redenen.
De komst van president Dmitri Medvedev bracht even hoop op een liberale koers. De jurist zei in de aanloop van de verkiezingen vorig jaar: ,,Vrijheid is beter dan geen vrijheid.” Maar het uitschakelen van tegenstanders gaat nog steeds door.

Dit artikel verscheen op 17 juli in het Reformatorisch Dagblad

Obamamania blijft uit

Hij had het met volle overtuiging gezegd. Ja, de Russen zouden, net als al die andere volkeren, Barack Obama langs de straten toejuichen. Want de charismatische Amerikaanse president is immers de leider van het beloofde land. Ook voor de Russen, meende Lev Goedkov, directeur van het opiniebureau Levada.
Kwam dat ook zo uit? De hoek van de Tverskaja Oelitsa met de Mochovaja Oelitsa, tegenover het Kremlin, was een goede plek om dat uit te vinden. Daar moest Obama wel langskomen om een krans te leggen bij het graf van de onbekende soldaat. En zo geschiedde.
Maar hier bleken maar weinig mensen getuige van zijn historische bezoek aan Moskou. Er stonden zo'n twintig Russen op de hoek en het waren verder vooral toeristen die een foto probeerden te maken van de stoet van zeker vijftig auto's. De mannen van de gevreesde oproerpolitie OMON waren hier ook gestationeerd en waren goed geïnstrueerd. Op het moment dat Obama passeerde, bromden ze tegen iedereen: ,,Naar achteren. Doorlopen. Er valt niets te zien."
In dat laatste hadden de OMON-mannen gelijk. Het gebied rond het graf in de Aleksandrovski-tuinen was hermetisch afgesloten. De geblindeerde auto van de Amerikaanse president reed direct door tot aan de plek waar de eeuwige vlam brandt en Obama deed daar onder begeleiding van prachtige muziek zijn plicht.
Waar lag die geringe aandacht voor Obama aan? Misschien hadden de Russen hem wel niet zo snel verwacht. Obama deed er volgens de Russische krant Rossiskaja Gazeta slechts vijftien minuten over om van het vliegveld naar het centrum te komen. Een recordtijd in een stad, waar het verkeer vrijwel altijd vaststaat. Of was het weer de grote spelbreker? Regen en zo'n veertien graden.
Toch nog even Goedkov gebeld om te vragen hoe het nou zit met die niet-Obamamania in Rusland. Zijn verklaring: ,,Deze top was niet voor het volk. Het ging over technische, politieke onderwerpen. Dat vinden de Russen niet interessant."

Een Stalinkeuken

De makelaar speurt over een soort Russische funda naar een huis voor haar cliënten. Haar oog valt op een geschikt appartement. Enthousiast bekijkt ze de bijbehorende foto's. Maar dan schudt ze haar hoofd. Nee, dit is niks zegt ze. Een Chroetsjovkeuken.
Een Chroetsjovkeuken kun je maar beter niet in je huis hebben, vinden de Russen. Die is te klein: zes vierkante meter. Beter is een Stalinkeuken. Die beslaat acht vierkante meter. Gebouwd toen de besnorde Sovjetleider aan de macht was. Stalins opvolger had een voorkeur voor een sobere bouwstijl.
Een goede keuken is belangrijk in het leven van een Rus. Het is het kloppende hart van een kvartira. Hier wordt niet alleen gekookt, maar ook televisie gekeken, thee gedronken en gekletst. Vaak aan een kleine tafel van ongeveer een vierkante meter. In sommige staat zelfs een badkuip met douche. De prijs van een woning hangt dan ook in belangrijke mate af van de grootte van de keuken.
Een collega van de nee-schuddende makelaar moet niets hebben van een Stalinkeuken. Hij heeft liever een strakke, nieuwe, schone woning. In zo'n flat met twintig verdiepingen. Gebouwd tijdens de Poetinjaren.