Diep Rusland in: Gennadi gelukkig in zijn Tajsjet (4)

Eigenhandig heeft Gennadi Jerimejev (73) Tajsjet opgebouwd. Althans hij leidde de projecten van de huizen, de bioscoop en het theater. De Sovjet-Unie heeft hem ervoor beloond. Een medaille glimt op zijn rechterborst. Drie andere hangen op de linker. Nu nog woont hij in Tajsjet in zijn eigen huis.

Hij kijkt uit over de rails van de Bajkal-Amoerspoorlijn (BAM), een van de grote Sovjetprojecten. De noordelijke afsplitsing van de Trans-Siberische spoorlijn, die hier afbuigt naar Irkoetsk. Bij Tajsjet, een stad van 35.000 zielen, begon de bouw aan de BAM, die loopt naar de oostkust bij Sovjetskaja Gazan. Tajsjet was vanaf 1930 tot in de jaren vijftig het centrum van twee Goelagkampen. Japanse en Duitse krijgsgevangenen legden het eerste BAM-deel van Tajsjet naar Bratsk aan. Toen Gennadi in 1962 in Tajsjet arriveerde, was er niet veel. En enkele barak en het Goelagkamp.
Een halve eeuw later straalt Tajsjet amper. Grijze en rode flats bepalen samen met Lada’s en taxibusjes het straatbeeld. Dat de belangrijkste weg de al weinig inspirende naam Transportstraat draagt, zegt genoeg. Het centrum is het plein voor het station met een monument van de Tweede Wereldoorlog, het hoofd van een soldaat met daaronder 1941-1945. Alleen de bruine, houten Siberische huizen geven de stad nog een beetje charme.

Alles draait om het spoor. Zesduizend inwoners werken bij de Russische Spoorwegen. Een monogorod. Valt de Spoorwegen weg dan is het over met Tajsjet. Het plaatselijke ziekenhuis is in handen van de Spoorwegen. De kapper heeft haar klandizie te danken aan het spoor. Het gemiddelde salaris ligt rond 15.000 roebel (368 euro) per maand. Dat geldt voor mensen buiten de Spoorwegen. Daar ligt het gemiddelde in Tajsjet op 55.000 roebel. Een eenkamerappartement kost 10.000 roebel per maand.
Van het Goelagkamp is niet veel meer over. Afgebrokkelde muren, een wachttoren en een fontein, waar de witte stenen losraken en het onkruid de het watergedeelte vult, vormen de herinneringen. Gevangenen hadden de fontein aangelegd bij het administratiekantoor. Van Gennadi hadden deze mensen niet in een kamp gehoeven. Ze hadden niets misdaan, zegt hij. Alleen de staat zag dat zo. Hij weet dat er mensen zijn overleden bij de aanleg van de BAM. Hoeveel weet hij niet. Daarvoor zijn archieven, antwoordt hij.

De jonge inwoners van Tajsjet maken zich niet druk om de doden. Dat is te lang geleden. Het was de Sovjet-Unie. Nu is het Rusland. Ze kijken liever vooruit. En ach, zeggen ze, bij grote projecten in Rusland sterven altijd mensen. Dat hoort erbij.
Honderd roebel per maand kreeg Gennadi voor zijn werk. Een brood in de Sovjet-Unie kostte toen 20 kopeken. Het maakt Gennadi niet uit. Meer keus was er toch niet. Je kocht een broek en dat was het. Het bouwen aan de Sovjet-Unie maakt hem nog altijd gelukkig. Dat ziet hij steeds minder om zich heen. Mensen maken zich alleen druk om de hoeveelheid geld dat ze verdienen en zijn nog niet tevreden met de kleding die ze hebben. Juist misschien wel door die enorme keuze, denkt Gennadi.

Achttien jaar geleden ging hij met pensioen. Hij ziet er nog altijd energiek en krachtig uit. Alleen zijn ogen liggen verscholen achter een zonnebril, vanwege een operatie. Hoeveel hij per maand aan pensioen krijgt, wil hij niet zeggen. Maar lachend zegt hij dat er prima van kan leven.
Want Moskou , de regering, vergeet Tajsjet niet, meent Gennadi. De lijntjes zijn kort. Het bestuur van de regio Tajsjet geeft door aan de gouverneur van Irkoetsk wat ze nodig hebben, weet Gennadi, en die meldt dat aan Moskou. Dan komen er nieuwe wegen of gebouwen.

Hij ziet Rusland sterker worden. In de jaren negentig, na de val van het communisme, was het een chaos. Mensen zaten zonder werk. Maar nu gaat het steeds beter. Jonge Russen zetten een eigen bedrijf op, ontvangen meer salaris en gaan op vakantie naar het buitenland. Gennadi knikt er instemmend bij als hij zichzelf hoort praten.
Achter hem passeert een goederentrein op weg naar de oostkust. Gennadi kijkt even om en zegt trots lachend dat zijn zoon machinist is. Misschien zit hij wel op de trein.