Diep Rusland in: Siberië en het Verre Oosten in beeld (slot)

Inmiddels weer terug in Moskou en een greep uit de vele foto's. Klik op de eerste afbeelding voor een diaserie van de foto's.
Novosibirsk:

Jongeren verrichten op hun fietsen en skateboards stunts rond het standbeeld van oud-Sovjetleider Lenin. Lenin weghalen is ondenkbaar. Dat idee stuitte op verzet van bewoners van Novosibirsk. Lenin maakt deel uit van de geschiedenis van het land en dus hoort hij te staan midden in het centrum van de stad. Achter Lenin het beroemdste gebouw van Novosibirsk, de opera. Groter dan het Bolsjoj in Moskou. Bolsje tsjem Bolsjoj, grapt Novosibirsk.

De plek waar Novosibirsk begon. Met de eerste spoorbrug over de Ob. Die is inmiddels vervangen door de brug op de achtergrond. Als Russen getrouwd zijn hangen ze een slot aan bruggen of hekken met hun namen erop. Het slot gaat dicht en daarmee wordt hun liefde vereeuwigd.

Een verkoopster van groenten buiten het centrum van Novosibirsk. In elke Russische stad staan meestal oudere vrouwen met hun tomaten, augurken en aardappels uit de eigen moestuin voor verkoop. Die tuin is heilig voor de Russen. Mocht er een crisis uitbreken en de winkels leeg komen te staan en het geld opraken dan hebben ze nog altijd hun eigen tuin.
Trein 008 Novosibirsk-Tajsjet:

De trein slingert door Siberië. Niet al te hard: ongeveer tachtig kilometer per uur. Langs nederzettingen met houten huisjes, eindeloze steppen, oneindige hoeveelheid berkenbomen, over riviertjes. Eind augustus viel de herfst al in in Siberië. Bomen verloren hun groene kleur. Rood, geel, bruin kwamen ervoor in de plaats.

Luxe, de duurste coupé van de trein. Voor twee personen. De kranten en tijdschriften liggen klaar. Het bed is al opgemaakt.

Platzkart, de meest eenvoudige wagon om te slapen. Tussen platzkart en luxe zit coupé, voor vier personen. Platzkart is moedertje Rusland in het klein. Er wordt geslapen, gekletst, gegeten (opgewarmde noodles, kip en groenten uit de moestuin) en een spelletje gespeeld. Meestal is het er te warm en benauwd. Er ontstaat een cocktail van etensluchten, zweet en stinkvoeten. Er is amper privacy. Alles is open. 's Ochtends kan je als wildvreemde de trein binnenstappen om dezelfde dag vrienden te hebben gemaakt. In het midden is een gangpad. Links (op de foto) twee slaaplaatsen boven elkaar. Aan de andere kant vier slaapplaatsen. De beste slaapplaats is bovenin. Dan kan je je terugtrekken en heb je nog iets van privacy. Als je beneden slaapt, moet je altijd rekening houden met de persoon boven jou die overdag beneden wilt zitten. De slechtste plaats? Beneden naast de wc.

Als geen ander kan de Rus zich aanpassen aan het rustige tempo van de trein. De pyjama of trainingsbroek gaat aan net als slippers of de tapotsjki (sloffen). In de trein doen ze alles op hun gemak. Zo komen ze de dag door. Uitblazen kunnen ze op het station. Lekker met een sigaretje. Rechts staat de provotnitsa, de baas over de wagon. Zij controleert de kaartjes, brengt thee langs, verkoopt onder andere chips, chocolade en noodles en schrobt de wagon en de wc.

In de restauratiewagon staat de tijd stil. Foto's maken van de keuken is verboden. Alsof het nog altijd de Koude Oorlog is en er een groot geheim in een van de keukenkastjes ligt. De cassière houdt de bestellingen bij in een schrift en heeft alleen een rekenmachine als meest moderne hulpmateriaal. Smoelige groene kleedjes liggen op tafel. De bruine wanden doen denken aan de jaren zeventig. Op de menukaart staan typische gerechten uit de Sovjetkeuken: borsjtsj (bietensoep), plov (rijst met lamsvlees) en sjtsji (koolsoep). Alleen de Sovjetmuziek ontbreekt nog.
Buiten Tajsjet:

Iets buiten Tajsjet ligt het gehucht Akoelsjem met de Stationsstraat. En een eigen treinstation. 's Ochtends vertrekt er een trein met vijftien tot twintig passagiers uit het gehucht. 's Avonds keert de trein weer terug met dezelfde hoeveelheid mensen. Twee treinen per dag dus. Verder komen er soms goederentreinen langs. Toch heeft het station maar liefst 22 man in dienst. Het zijn de Sovjettijden, toen iedereen een baan had.

Bovenste drie: inwoners van Akoelsjem. Het kind kreeg een mutsje op een jas aan vanwege het frisse herfstweer. Een vrouw joeg de ganzen en kippen van haar terrein.

Eindeloos Siberië.
Rond het Bajkalmeer:

's Ochtends om 08.00 uur schijnt de maan boven Port Bajkal en de verroeste, vastgeketende schepen.

Een spoorweg loopt deels langs de kust van het Bajkalmeer. Van Port Bajkal naar Sljoedjanka en uiteindelijk het binnenland in naar Irkoetsk. De rit gaat over stenen bruggen en onder tunnels langs het Bajkalmeer. Langs vakantieoorden en eenzame houten woningen. De zon zorgt ervoor dat de hele dag de kleuren op en rond het meer veranderen. Vissers dobberen in hun bootjes op jacht naar de vis omoel.

Bushalte Bajkalmuseum voor wie wil weten water er groeit en bloeit in het meer. Inclusief aquaria met vissen en zeehonden. Wat feiten dan maar: met 1637 het diepste meer ter wereld. Lengte 636 kilometer en breedte variërend van 37 tot 80 kilometer. Meer dan 25 miljoen jaar oud en meer dan 3500 planten en dieren leven in het meer.

In Sljoedjanka was het verboden om een foto te maken van een voetgangersbrug boven het spoor. ,,Een strategisch object", luidde de verklaring. Koude Oorlogsdenken dus. Deze twee meisjes vonden een foto geen probleem. Ze hebben hun mooiste kleding aangetrokken voor hun eerste schooldag, traditioneel op 1 september in Rusland. Ouders, ook opgedirkt, brengen hun kroost trots naar school. Ver van Sljoedjanka vandaan, in Beslan in de Kaukasus, treuren de inwoners nog altijd om de gijzeling van een school acht jaar geleden: 334 doden, waarvan 186 kinderen.
Chabarovsk:

Het centrum van Chabarovsk mag niet bijzonder heten. Flats in alle soorten en maten staan door elkaar heen. Maar aan de oever is dat allemaal vergeten. Een pier, een kerk en natuurlijk een stadsstrand toen dat nog lang niet bestond in het Westen.

De staat van een Russisch vliegveld blijft altijd een aardige test om te zien hoe het Rusland van president Vladimir Poetin zich ontwikkelt. Is het eentje dat afstamt uit de Sovjet-Unie? Met een donkere inrichting, massief en een ratelende bagageband. Of is het eentje uit de 21e eeuw? Licht van kleur, ruim opgezet en de bagageband levert geruisloos de koffers af. Die van Chabarovsk behoort tot de eerste categorie. Novosibirsk, Irkoetsk en Vladivostok tot de tweede.
Vladivostok:

Het treinstation van Vladivostok. Na een paar foto's gemaakt te hebben kwamen er twee agenten in burger op me af en ik moest me paspoort laten zien. Ik gehoorzaamde keurig en liet aan hen mijn Nederlandse paspoort zien. Vermoedelijk konden ze er niets van lezen en daarom vroegen ze maar waar ik vandaag kwam. Het antwoord was blijkbaar onschuldig dus ik kon doorlopen. Vanwege de APEC-top was Vladivostok waarschijnlijk in opperste staat van paraatheid.

Vanuit Vladivostok vertrekken cruiseschepen naar China, Japan, Zuid-en Noord-Korea. Russen kiezen graag voor een weekendje China. Lekker goedkoop elektronicaspullen inslaan en voor weinig geld goed eten.

Romantiek in Vladivostok genietend van dit uitzicht:

Diep Rusland in: Vladivostok voelt de lange arm van Moskou (7)

Vanaf een roestkleurige rotsheuvel is het uitzicht over Vladivostok (heerser over het oosten) fenomenaal: twee bruggen als blikvangers met hun kabels en uitsteeksels rijzen als in een V omhoog, de vrachtschepen beneden in de baai, de kranen van de havens, de huizen en flats die op de heuvels zijn gebouwd, de (schier)eilanden en landtongen.

Dit is de andere kant van Rusland. Het 'San Francisco van Rusland', waar Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov van droomde. Op acht uur vliegen van Moskou of zes dagen met de trein. Zes tijdzones. De hoofdstad voelt verder weg dan ooit.
Maar dat is ze in werkelijkheid niet. Vladivostok is gericht op de hoofdstad en bevindt zich onder haar wakende oog. Zoals bij het verschil in tijd. Vicedirecteur Sergej Rjabov van het treindistrict Vladivostok: ,,'s Ochtends werken we intern. 's Middags leggen we contact met Moskou." Of de vrouw van Ilja Odinokov (32). Hij runt in Vladivostok samen met zijn ouders een wellnesscenter. Zij werkt voor een telecombedrijf. ,,Dan is ze de vanaf de middag bezig om iemand in Moskou te bereiken. Uiteindelijk krijgt ze die persoon dan om 23.00 uur plaatselijke tijd in Vladivostok te pakken."

Vladivostok is de locatie van de top van APEC-landen deze dagen. Met president Vladimir Poetin als gastheer en als hij zich ergens mee bemoeit dan gebeurt er ook wat. Vladivostok is een modern vliegveld rijker met een nieuwe verbinding naar de stad per trein of per auto. Nieuwe bruggen die eilanden met elkaar verbinden en een hoop omrijden en trage boottochten besparen voor de plaatselijke bewoners. Een nieuw operatheater, hotels, een waterzuiveringssysteem en een gaspijpleiding. Op een roebel werd niet gelet.
Dat beslist Moskou, zegt Odinokov. Pure controle. ,,Politici uit Moskou zijn hier aangesteld. Zakenmensen uit de hoofdstad zijn hier neergestreken. Ze willen allemaal de geldstromen controleren. Het verdiende geld gaat uiteindelijk naar Moskou." Zoals veel Russische steden is Vladivostok bezig met een inhaalrace. Twintig jaar na de val van de Sovjet-Unie moet de stad meedoen op wereldniveau. Vladivostok kent enorme mogelijkheden. Zie de haven, de trein die vanaf hier Rusland induikt en de economieën van de Aziatische landen zo dichtbij.

Odinokov merkt dat Vladivostok eraan komt. ,,Er zijn nieuwe fabrieken geopend. De haven, de visindustrie bieden kansen. Bewoners trokken weg, omdat er geen mogelijkheden waren. Nu komen vijf vrienden van mij die jarenlang in Moskou hebben gewerkt terug omdat ze geloven in Vladivostok. Ik hoop dat er daardoor uiteindelijk meer mensen naar mijn bedrijf komen."

Op het treinstation van Vladivostok staat de trein naar Moskou, 9928 kilometer verderop, klaar. Een vrouwelijke omroepstem schalt over het perron. Klokken hangen naast het perron. Beide geven de Moskouse tijd aan. Zo werkt het hele treinnetwerk door Rusland. Om chaos te voorkomen. Want als iedereen in de eigen tijdzone werkt, lopen de radartjes langs elkaar heen. Ook hierin staat alles op Moskou afgesteld.

Diep Rusland in: 'China, geef het oosten terug' (6)

Vanaf het Sovjetvliegveld van Chabarovsk naar het centrum van de stad valt het direct op: vrijwel alle autobestuurders zitten rechts. Een totaal niet representatief onderzoek van mij bevestigt dit. Van de tien auto's die geparkeerd staan langs de weg hebben er acht hun stuur rechts zitten.

De meeste zijn Japanners. Russische autodealers en liefhebbers hoppen naar Japan om middenklassers in te slaan en te verkopen in Rusland. Vanuit Vladivostok steek je zo de Japanse Zee over. De Russen hebben liever een degelijke Japanse wagen, want in een Russische Lada of Volga is het de vraag of je het einde van de straat haalt.
De auto's vormen het bewijs: Azië rukt op in Ruslands Verre Oosten. Het ligt om de hoek. Chabarovsk kust haast de grens met China. China slaat Ruslands olie, gas, hout en kolen in om de eigen economie op stoom te houden. Aziatische hotels en bedrijven hebben roebeltekens in hun ogen en vestigen zich op Russisch grondgebied.
Maar denk niet dat Chabarovsk Aziatisch oogt. De Russen zien er net zo Slavisch uit als in Moskou of Sint-Petersburg. De gebouwen, huizen en parken verschillen niet met die in het westen van Rusland en geven de stad een Europees uiterlijk.

Ook de Aziatische arbeider, met name de Chinees, heeft de weg naar Rusland gevonden. Op de centrale markt van Chabarovsk loop je niet alleen tussen de Chinese neptelefoons, nepkleding en schoenen, de Chinezen hebben er hun eigen kraampje of winkeltje. Want in Rusland valt voor hen meer te verdienen. Net als in de bouw. De Russen kiezen liever voor een baan met een hoger salaris en waarvan ze geen vieze handen krijgen, zoals boekhouder, jurist of een een of andere manager.
Zes jaar lang heeft het echtpaar Wong, hij 37 jaar en zij 33 jaar, een eigen telefoonwinkeltje op de markt. ,,Ik verdien nog steeds geld", zegt meneer Wong. ,,Maar het gaat lastig. Sinds de economische crisis in 2008 geven de Russen minder uit. Hun portemonnee is leeg. Ook omdat ze te lui zijn om te werken en liever geld uitgeven aan drank. Tevens is er steeds meer concurrentie van Chinezen die deze kant opkomen en hun eigen bedrijf beginnen."
Het echtpaar voelt zich niet bedreigd in Rusland, dat niet bekend staat om haar gastvrijheid tegenover immigranten. ,,Natuurlijk voelen we ons een buitenlander, maar dat heb je altijd als je in een ander land gaat wonen. De politie licht hier zowel buitenlanders als Russen op. We hebben zelfs Russische vrienden, zoals de verkoper tegenover onze winkel. Maar niet iedereen zal blij met ons zijn."

Dat laatste klopt. De Chinese invasie stuit op verzet. De immigranten beheersen de Russische taal niet en pikken de banen in van Russen. Premier Dmitri Medvedev roept op tot bescherming van het Verre Oosten tegen de expansie van buitenlanders en de vorming van enclaves. Het conservatieve Russische weekblad Argoementy i Fakty kopt: 'China, geef het oosten terug'.
Tatjana Sjisjkova, haar kraam is bezaaid met kleren, reageert op de kop van het weekblad. ,,Aan de ene kant klopt het. Iedereen over de hele wereld zoekt een manier om geld te verdienen. Chinezen zitten overal. Aan de andere kant, we doen al eeuwen zaken met Chinezen. Ze komen uit ons buurland. Hier tegenover mij heeft een Chinees een kraampje. Ik heb er geen moeite mee, zolang ze legaal hier verblijven."
Bij het station kan mechanicus Joeri (30) zich helemaal vinden in de kop van het weekblad. Voor hem staat het standbeeld van de zeventiende eeuwse Russische ontdekkingsreiziger Jerofej Chabarov, naar wie de stad is vernoemd. Hij lag meerdere malen met het rijk Mantsjoerije in de clinch. De Russen namen in 1858 Chabarovsk in na Mantsjoerije te hebben verslagen.

,,De Chinezen zitten overal", zegt Joeri op een bankje. ,,De Chinese politiek streeft erna. Ik heb een Chinese kaart gezien, waarin Rusland binnen de de grenzen van het toekomstige China ligt. Russen trekken weg uit dit gebied, omdat ze in Moskou en de Oeral meer geld kunnen verdienen. Daarvoor komen de Chinezen in de plaats. Daarom is het belangrijk dat Rusland dit gebied ontwikkelt. Het is frustrerend dat een Rus die is opgeleid wordt ontslagen omdat de werkgever een goedkopere Chinees kan aannemen. De Russische regering grijpt te weinig in. Ze maakt zich alleen druk om het geld dat hier wordt verdient naar Moskou te krijgen."
Terug naar de auto's. Dat Japanse auto's door de Russische straten rijden, zit de overheid niet lekker. Met allerlei maatregelen probeert ze de populariteit van de Japanse wagen in te dammen. Bedoeld om de eigen autoindustrie te beschermen. Het jongste plannetje luidt een speciale belasting op oude en nieuwe auto's uit het buitenland. De bedenker van dit idee gaf onder meer als motivatie: ,,De belasting vormt een stevige obstructie van de buitenlandse voertuigen die niet alleen een bedreiging zijn voor de veiligheid op de wegen, maar ook het milieu vervuilen."
Geen Rus in Chabarovsk die dat gelooft.

Diep Rusland in: irritaties aan het Bajkalmeer (5)

Het leek een goed gesprek te worden, maar al snel sloeg de stemming om. Aan de rand van het Bajkalmeer in het dorpje Listvjanka zaten vijf Russen aan een picknicktafel omoel, familie van de zalm en zwemt alleen in het Bajkalmeer, te eten en wodka te drinken. Een foto vonden ze geen probleem en daarna werd ik aan hun tafel uitgenodigd.

Op het moment dat de man (foto tweede van rechts) met de grootste mond, licht aangeschoten, hoorde dat ik uit Nederland kwam, begon hij direct de grootsheid van Rusland aan te prijzen en de NAVO af te kraken. Hij wilde graag uit mijn mond horen dat Rusland het beste land ter wereld is. Het gezicht van een van de vrouwen betrok en ze zei dat hij moest ophouden. Ze ging boos achterover zitten. Een andere vrouw reageerde ook geïrriteerd. Het leek me toen het beste op te stappen om hun dagje Bajkal niet te verpesten. Ik zei iedereen gedag en vervolgde mijn weg.

Die grootsheid van Rusland valt wel mee in Listvjanka, hét plaatsje aan het Bajkalmeer en met een enorm potentieel voor toerisme. Vier jaar geleden was ik hier ook en er is niks veranderd. Zwerfhonden lopen rond, de prullenbakken zitten vol en op het strand staan smoezelige sjasjliektenten met hun barbecues en plastic stoelen. De houten steigers in het water missen planken. Aan het eind van de weg langs het meer ligt een braakliggend terrein, waar het onkruid vrijuit kan groeien.

Aan een baai voor Listvjanka ligt het haventje Port Bajkal. Schepen bruin van de roest liggen aan de ketting. De haven is een kerkhof van vergane boten. Achter de haven staat een pand met het bord ‘winkel’, maar dakpannen liggen eraf. De groene verf ziet er grauw uit. Dit is de vergane glorie van de Sovjet-Unie. Alleen het treinstation van Port Bajkal ziet eruit als nieuw. Strak in de bruine verf en een groen gazon voor de ramen.

Toerisme rond het Bajkalmeer, het diepste zoetwatermeer ter wereld, moet een uitstekende kans zijn voor de plaatselijke bevolking om geld te verdienen. Want er valt veel moois te zien rond de Parel van Siberië. De bergen aan de andere kant. Rotspartijen, vissersboten, een trein slingert zich onder tunnels langs het meer en nederzettingen met enkele houten huizen, waar de rookpluimen vredig naar de blauwe hemel trekken, liggen wat dieper de heuvels in.

Maar Listvjanka en Port Bajkal tonen aan dat niemand zich bekommert om hun hun lot. Ljoebov beaamt dat het treurig is gesteld met het toerisme rond het Bajkalmeer. Ze heeft in Irkoetsk een eigen toerismebureau en zit in een trein die langs het Bajkalmeer rijdt. ,,Je ziet buiten het centrum van Listvjanka al kleine privéhotels opkomen. Het hangt af van de politici. Ze hebben hier geen interesse in het opzetten van toerisme. Het duurt te lang, voordat ze daar geld aan kunnen verdienen. Met olie en gas gaat dat sneller. Plannen zijn er altijd geweest. Maar het blijft bij woorden. Ook corruptie en bureaucratie zitten de ontwikkeling van toerisme dwars. Er zijn politici die het wel begrepen hebben. Aan de andere kant van het Bajkalmeer ligt de autonome republiek Boerjatie. Daar hebben politici geinvesteerd in toerisme."

Ze heeft haar hoop gevestigd op de nieuwe gouverneur, Sergej Jerosjtsjenko. ,,Hij heeft ervaring in het zakenleven en heeft het beste voor met deze regio, want hij komt hier vandaan." De stad Irkoetsk, zeventig kilometer ten noorden van Listvjanka, lijkt het beter te begrijpen. Al zijn het kleine stipjes van president Poetins gewilde modernisering van Siberië. In vergelijking met vier jaar geleden is de boulevard langs de Angara vernieuwd. Een nieuwe sporthal prijkt aan de rand van de stad. Moderne winkelcentra verschijnen en de stad bouwt een serie houten Siberische huizen als attracties, zodat bezoekers kunnen zien waarin de Russen in de negentiende eeuw leefden. Het voelt kunstmatig aan en heeft met de muziek uit de luidsprekers wat weg van Disneyland. Het is nog niet af, maar in de huizen hebben zich al een boekenwinkel, restaurant en donutzaak gevestigd.

Wellicht begint de opmars der modernisering vanuit Irkoetsk en gaat het stap voor stap naar het Bajkalmeer. Dan worden Listvjanka en Port Bajkal misschien ooit aantrekkelijke charmante plaatsen. Voor Russen, Chinezen, Amerikanen en Europese toeristen. ,,Ik hoop het”, zegt Ljoebov met lichte aarzeling in haar stem.

Diep Rusland in: Gennadi gelukkig in zijn Tajsjet (4)

Eigenhandig heeft Gennadi Jerimejev (73) Tajsjet opgebouwd. Althans hij leidde de projecten van de huizen, de bioscoop en het theater. De Sovjet-Unie heeft hem ervoor beloond. Een medaille glimt op zijn rechterborst. Drie andere hangen op de linker. Nu nog woont hij in Tajsjet in zijn eigen huis.

Hij kijkt uit over de rails van de Bajkal-Amoerspoorlijn (BAM), een van de grote Sovjetprojecten. De noordelijke afsplitsing van de Trans-Siberische spoorlijn, die hier afbuigt naar Irkoetsk. Bij Tajsjet, een stad van 35.000 zielen, begon de bouw aan de BAM, die loopt naar de oostkust bij Sovjetskaja Gazan. Tajsjet was vanaf 1930 tot in de jaren vijftig het centrum van twee Goelagkampen. Japanse en Duitse krijgsgevangenen legden het eerste BAM-deel van Tajsjet naar Bratsk aan. Toen Gennadi in 1962 in Tajsjet arriveerde, was er niet veel. En enkele barak en het Goelagkamp.
Een halve eeuw later straalt Tajsjet amper. Grijze en rode flats bepalen samen met Lada’s en taxibusjes het straatbeeld. Dat de belangrijkste weg de al weinig inspirende naam Transportstraat draagt, zegt genoeg. Het centrum is het plein voor het station met een monument van de Tweede Wereldoorlog, het hoofd van een soldaat met daaronder 1941-1945. Alleen de bruine, houten Siberische huizen geven de stad nog een beetje charme.

Alles draait om het spoor. Zesduizend inwoners werken bij de Russische Spoorwegen. Een monogorod. Valt de Spoorwegen weg dan is het over met Tajsjet. Het plaatselijke ziekenhuis is in handen van de Spoorwegen. De kapper heeft haar klandizie te danken aan het spoor. Het gemiddelde salaris ligt rond 15.000 roebel (368 euro) per maand. Dat geldt voor mensen buiten de Spoorwegen. Daar ligt het gemiddelde in Tajsjet op 55.000 roebel. Een eenkamerappartement kost 10.000 roebel per maand.
Van het Goelagkamp is niet veel meer over. Afgebrokkelde muren, een wachttoren en een fontein, waar de witte stenen losraken en het onkruid de het watergedeelte vult, vormen de herinneringen. Gevangenen hadden de fontein aangelegd bij het administratiekantoor. Van Gennadi hadden deze mensen niet in een kamp gehoeven. Ze hadden niets misdaan, zegt hij. Alleen de staat zag dat zo. Hij weet dat er mensen zijn overleden bij de aanleg van de BAM. Hoeveel weet hij niet. Daarvoor zijn archieven, antwoordt hij.

De jonge inwoners van Tajsjet maken zich niet druk om de doden. Dat is te lang geleden. Het was de Sovjet-Unie. Nu is het Rusland. Ze kijken liever vooruit. En ach, zeggen ze, bij grote projecten in Rusland sterven altijd mensen. Dat hoort erbij.
Honderd roebel per maand kreeg Gennadi voor zijn werk. Een brood in de Sovjet-Unie kostte toen 20 kopeken. Het maakt Gennadi niet uit. Meer keus was er toch niet. Je kocht een broek en dat was het. Het bouwen aan de Sovjet-Unie maakt hem nog altijd gelukkig. Dat ziet hij steeds minder om zich heen. Mensen maken zich alleen druk om de hoeveelheid geld dat ze verdienen en zijn nog niet tevreden met de kleding die ze hebben. Juist misschien wel door die enorme keuze, denkt Gennadi.

Achttien jaar geleden ging hij met pensioen. Hij ziet er nog altijd energiek en krachtig uit. Alleen zijn ogen liggen verscholen achter een zonnebril, vanwege een operatie. Hoeveel hij per maand aan pensioen krijgt, wil hij niet zeggen. Maar lachend zegt hij dat er prima van kan leven.
Want Moskou , de regering, vergeet Tajsjet niet, meent Gennadi. De lijntjes zijn kort. Het bestuur van de regio Tajsjet geeft door aan de gouverneur van Irkoetsk wat ze nodig hebben, weet Gennadi, en die meldt dat aan Moskou. Dan komen er nieuwe wegen of gebouwen.

Hij ziet Rusland sterker worden. In de jaren negentig, na de val van het communisme, was het een chaos. Mensen zaten zonder werk. Maar nu gaat het steeds beter. Jonge Russen zetten een eigen bedrijf op, ontvangen meer salaris en gaan op vakantie naar het buitenland. Gennadi knikt er instemmend bij als hij zichzelf hoort praten.
Achter hem passeert een goederentrein op weg naar de oostkust. Gennadi kijkt even om en zegt trots lachend dat zijn zoon machinist is. Misschien zit hij wel op de trein.