Zwartrijder Ivan kijkt verschrikt op

Vliegensvlug loopt hij door. Zonder een metrokaartje voor de lezer van de tourniquet te houden. Achter hem klappen twee stalen armen hard dicht. Een geluid dat nog het meest doet denken aan een vogel of van een attractie op de kermis klinkt door het metrostation Poesjkinskaja/Tverskaja in het centrum van Moskou. Nog een keer kijkt zwartrijder Ivan (20) om of er geen agent achter hem aan komt en dan stapt hij voldaan op de roltrap richting de metro.
Verschrikt kijk Ivan om als hij op de roltrap op zijn schouder wordt getikt. Hij haalt opgelucht adem als hij merkt dat hij een journalist voor zich heeft en geen agent. Lachend zegt hij dat het hem adrenaline geeft als hij de politsija te vlug af is. ,,Het is een spel. Eerst kijk ik of er een agent staat bij de tourniquet. Zo niet, dan rijd ik zwart."
Zwartrijders als Ivan vormen een plaag voor de Moskouse metro. Elk moment gaat er op een metrostation wel zo'n vogelgeluid af. Zwartrijden kan op de manier van Andrej. Maar je kan je ook afzetten op de tourniquet en als een hordeloper over de dichtklappende armen springen. Ook handig is om dicht tegen je voorganger, die wel zijn metrokaart heeft 'afgestempeld', te staan en samen doorlopen. Maar de wraak van de tourniquet kan zoet zijn. De stalen armen knallen met een rotgang dicht. Een blauwe plek verzekerd.
De standaard controleur staat machteloos tegenover de zwartrijder. Meestal zijn het oudere, grijze vrouwen en zij leggen het af tegen de rappe zwartrijders. Ze kunnen ook weinig tegen hen uitrichten, want het metropersoneel mag zelf niet de boete van 1000 roebel (25 euro) uitdelen. ,,Dat juridische recht hebben we niet", zegt controleur Andrej Koeznetsov (55) in zijn groene uniform. Hij leunt tegen een hek naast de tourniquets, dat hij kan openen voor mensen die zonder kaartje mogen reizen, zoals kleine kinderen. Hij pakt een scheidsrechterfluitje, zijn wapen, en blaast er denkbeeldig op. Het is zo'n ouderwets scheidsrechtersfluitje met een balletje erin. ,,Dan moet de politie komen. Die mag wel boetes opleggen. Maar nu moet je weg want de camera houdt ons in de gaten."
Maar in het politiehokje achter Koeznetsov zit niemand. Op de meeste metrostations lopen geen agenten rond bij de tourniquets en kan de zwartrijder lachend afdalen naar de metro. Een blazende controleur achter zich latend. Bij een andere ingang van het metrostation Poesjkinskaja/Tverskaja patrouilleert agent Konstantin Sjachov (32) samen met een collega.
Vijf jaar is hij politieman op de metrostations. Hij opent het hek naast de tourniquets en geeft twee zwervers vrije doortocht richting de metro.
Sinds dit jaar hebben de agenten belangrijke versterking gekregen, vertelt Sjachov vanuit het politiehok met uitzicht op de tourniquets. Extra controleurs staan achter de poortjes. Ze vangen zwartrijders op en geven hen aan bij de politie. ,,Dit helpt echt", zegt Sjachov. ,,Je ziet dat zwartrijders bang zijn. Ze lopen terug om een kaartje te kopen. Wat ook helpt zijn de doorzichtige poortjes die pas opengaan als je je kaart voor de lezer houdt. Zo kan je er niet doorheen rennen."
Andrej de zwartrijder had geluk dat op zijn moment twee extra controleurs even weg waren. Over de boete van 1000 roebel maakt hij zich niet druk. ,,De agenten sturen me altijd terug naar de kassa en dan betaal ik een kaartje voor een rit van 26 roebel."