'Poetin, Poetin, Poetin'

In de regen en mist, ongeveer 1500 deelnemers en een handjevol journalisten. Bij het Moskouse hotel Oekraïne hadden zich gisteren verschillende oppositiepartijen verzameld. Achter een groene grasbult, onttrokken van de stad. U2, The Doors en Neil Youngs Rockin' In The Free World klinken uit de luidsprekers. Een stapel kranten valt in een plas. Vijftien deelnemers zwaaien met een vlag.
Het podium biedt uitzicht op het Witte Huis, waar de Russische regering zetelt, aan de andere kant van de rivier de Moskou. Een spandoek hangt aan de achterkant van het podium: ,,Voor eerlijke en vrije verkiezingen. Tegen monopolie van de oplichters en dieven." Met de laatste leuze wordt de regerende partij Verenigd Rusland bedoeld.
Terwijl de regen gestaag neerdaalt, spreekt oppositieleider Vladimir Milov het publiek toe. ,,Ik weet dat jullie het koud hebben, maar we wachten nog tien à vijftien minuten, want er komen nog meer mensen aangelopen."
Veel meer mensen komen er niet bij. Vijf minuten later gaat Milov - in een witte coltrui en handschoenen - dan toch van start. Hij begint met het laatste hoopgevende nieuws voor de opposite: de dalende peilingen van het regerende Verenigd Rusland: 53 procent. ,,Als ze niet de meerderheid haalt, kan ze niet alles meer zelf doen. Dan heeft de oppositie meer instrumenten tegen de regering." Hij toont zich tevreden dat er zoveel verschillende oppositiepartijen aanwezig zijn. ,,Op deze manier zijn alle burgers vertegenwoordigd."
Na Milov volgen vijf sprekers. Zij eindigen steevast met de kreet: ,,Verenigd Rusland is de partij van oplichters en dieven." Het publiek juicht op halve kracht mee.
De magere opkomst valt ook de 31-jarige Pavel - zwarte baard en groene legerjas - op. Hij staat achteraan. ,,De oppositie vormt geen eenheid. Moet je zien wat weinig mensen. Elke oppositiepartij is bezig met zichzelf en haar eigen plannen."
Natalja Speranskaja (46) noemt de opkomst ook veel te weinig. Ze schat de kansen van de oppositie op succes bij de verkiezingen niet al te groot in. ,,Mensen blijven thuis. Ze zijn niet geïnteresseerd in politiek. Rusland heeft met haar tsarentijd en communistische verleden geen traditie van politieke betrokkenheid onder de burgers."
Tot slot roept Milov op tot een fluitconcert en boe-geroep richting het Witte Huis. Net zoals premier Vladimir Poetin vorige week kreeg te horen. Het publiek gehoorzaamt. ,,Ik weet dat ze daar zitten en ons horen, Er komt verandering'', besluit Milov de bijeenkomst, die ruim een uur duurt.
Daarna vertrekken de deelnemers snel. Op weg naar hun warme huizen. Binnen tien minuten is het terrein leeg. De politie ruimt alle dranghekken en detectiepoortjes op. Het podium blijft alleen in de mist achter.
Warm in een overdekt sportstadion, 11.000 deelnemers en 1100 journalisten. Op het Loezjniki-sportcomplex hield Verenigd Rusland vandaag haar partijcongres. Rustige muziek klinkt door de luidsprekers. De jongeren van de pro-Kremlinbeweging De Jonge Garde, die op de tribune zitten, zwaaien driftig met hun vlaggen. Buiten staan de zwarte, dikke dienstauto's met hun zwaailichten. De staatstelevisie is aanwezig. Zo krijgt het kwakkelende Verenigd Rusland de kans om een week voor de parlementsverkiezingen vol in de schijnwerpers te staan.
Heel Rusland is vertegenwoordigd. Ze zitten in de zaal: oorlogsveteranen, zakenmensen, religieuze leiders, gepensioneerden en gezinnen. Ook de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadirov bevindt zich tussen hen in. Dit keer geen traditionele kleding, maar een blauw pak met rode das.
Centraal thema van de strak georkestreerde dag: de officiële nominatie van premier Vladimir Poetin als president. Geen verrassing: 100 procent stemt voor.
Een filmdirecteur, een zakenman en een moeder vertellen voor een volle zaal, waarom zij kiezen voor Vladimir Poetin als president. Hun sleutelwoord: stabiliteit. Dat bracht Poetin na de chaos van de jaren negentig. De adoratie voor de Russische leider klinkt door de zaal: 'Poetin, Poetin, Poetin.' Dat blijft niet bij een keer.
Scheidend president Dmitri Medvedev mag onder luid gejuich ook spreken. ,,Ga stemmen op 4 december en stem Verenigd Rusland. Hoe groter de overwinning op 4 december des te zekerder en meer solide wordt de zege bij de presidentsverkiezingen."
Dan tijd voor Poetin. Hi spreekt zijn dankwoord uit voor de steun. Vervolgens slaat hij meerdere keren op het spreekgestoelte en geeft het ritme aan waarop de zaal volgt en ,,Rusland, Rusland, Rusland", roept.
Ook hij roept het spookbeeld van de jaren negentig op en dat onder zijn leiding alles goed is gekomen. Rusland beschikt weer over kracht, zelfverzekerdheid en het respect van de wereld. Natuurlijk ook verkregen met dank aan Verenigd Rusland.
Traditiegetrouw komt hij met zijn antiwesterse retoriek, die het altijd goed doet in Rusland: ,,Het Westen betaalt de Russische oppositie. Dat is verspilde moeite."
Tot slot staan Poetin en Medvedev gezamenlijk op het podium. ,,We gaan winnen'', zegt de tweede. Poetin wil opnieuw de leuze ,,Rusland, Rusland, Rusland" inzetten. maar hij kan het juiste ritme niet vinden. Na een lichte aarzeling neemt de zaal het over en klinkt het zoals het hoort.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

De voordeur van mijn flatgebouw leent zich uitstekend voor allerlei mededelingen. Zoals de jaarlijkse aankondiging in de zomer dat het warme water voor tien dagen is afgesloten wegens onderhoud van de leidingen. Of klusjesmannen bieden zich aan om je huis op te knappen. Of een verkoper van kasten van dennenhout.
De deur is ook handig voor de aanstaande parlementsverkiezingen. De regerende partij Verenigd Rusland, met Poetin en Medvedev als de leiders, had vorige week op alle deuren een verkiezingsposter aangebracht. Op de onderste helft van het mededelingenbord. Overal waar je keek zag je de blauw-witte afbeeldingen, die zo lijken op die van de kiescommissie (zie het vorige artikel). Heerlijk om elke dag hiermee geconfronteerd te worden.
Een dag later hing op de bovenste helft de mededeling met de oproep om te gaan stemmen. En op welk adres het stembureau staat. De mededeling was met dik en breed plakband op de deur geplakt en meteen was in een ruk de poster van Verenigd Rusland eraan vastgeplakt. Overal waar je keek zag je deze combinatie.
Maar een dag later was van dit een-tweetje niets meer over. Iemand had alle posters van Verenigd Rusland eraf gerukt. Overal waar je nu kijkt zie je alleen de oproep om te stemmen.
Dat meer Russen het gehad hebben met de 'partij van oplichters en dieven', zoals Verenigd Rusland in de volksmond wordt genoemd, blijkt uit de filmpjes die opduiken op internet, zoals hier, wanneer een partijlid wordt uitgejouwd.
Verenigd Rusland maakt zich vaker schuldig aan verkiezingsmanipulatie. De Russen verzetten zich ertegen. Hier een link van een overzichtskaart van alle door gewone burgers gemelde schendingen van de kieswet.

Seks in het stemhokje

-Een aantrekkelijke jongedame komt het stembureau binnen. Verleidelijk kijkt ze om zich heen. Een jongeman ziet haar wel zitten. Ze flirten met elkaar. Samen lopen ze naar het stemhokje. Ze gaat naar binnen, doet het gordijn dicht en hij wacht verlekkerd op haar. Dan trekt ze het gordijn open en trekt de jongen naar binnen. Een kledingstuk valt. Samen komen ze nagenietend uit het stemhokje, brengen hun stem uit en lopen hand in hand weg.
'We doen het samen', is het nieuwe reclamespotje van regeringspartij Verenigd Rusland, met premier Vladimir Poetin en president Dmitri Medvedev als de leiders, voor de parlementsverkiezingen van 4 december. De boodschap is gericht op jongeren en stemmen is lang niet saai. Maar de oppositie valt over het gezamenlijk stemmen dat indruist tegen de kieswet.

-Daar stond hij in zijn eentje. De communistische leider Gennadi Zjoeganov had zich woensdagavond verheugd op een televisiedebat met Verenigd Rusland. Maar die kwam niet opdagen. ,,Helaas, ze liepen weg", zei Zjoeganov in het programma Duel op Rusland 1 en ongehinderd kon hij zijn standpunten uiteenzetten. Achter hem applaudisseerden zijn supporters in rode t-shirts met hamer en sikkel.
Zjoeganov had geld neergelegd om de confrontatie op de televisie aan te gaan met zijn belangrijkste tegenstander Verenigd Rusland. Voor de parlementsverkiezingen zijn er officiële debatten op de radio en televisie. De centrale kiescommissie heeft alle partijen ingedeeld en dat betekent voor iedereen gratis zendtijd. Voor een extra debat moeten de zeven aan de verkiezingen deelnemende partijen betalen. Verenigd Rusland had geen zin om geld uit te geven aan een duel met de communisten. Zjoeganov moet nu wachten tot 16 november voor hij het verbale gevecht, deze keer gratis, aan kan gaan met Verenigd Rusland.
-Doen alle leiders mee aan de debatten? Nee, Poetin en Medvedev, die de kandidatenlijst van Verenigd Rusland aanvoert, hoeven niet op te komen draven. Verenigd Rusland laat het gevecht met andere partijen over aan een ,,speciaal debatteam", zei Sergej Neverov van het presidium van de partij.

-Poetin en Medvedev hoeven zich geen zorgen te maken dat ze niet op televisie komen. Ze krijgen het hele jaar door gratis zendtijd bij de staatszenders. Deze week was Poetin op het zesuurjournaal van het Eerste Kanaal te zien bij de opening van een stuk snelweg bij de Siberische stad Novosibirsk. Hij sprak daar over de uitdagende klus voor de aanleg van goede infrastructuur. In hetzelfde journaal zat een onderwerp over de hogere pensioenen van veteranen. Jonge soldaten prezen deze nieuwe maatregel van Medvedev. Het pensioenoverleg tussen de president en de generaals kwam in beeld. Medvedev voerde het woord. De legerleiding luisterde zwijgzaam.
-Met minder dan een maand voor de parlementsverkiezingen overheersen in de Moskouse straten de reclameborden van concertoptredens, supermarkten en fitnessscholen. Verkiezingsposters zijn amper te zien. De eerste posters waren van de kiescommissie met de oproep om 4 december naar de stembus te gaan. Deze week hingen er nieuwe posters. Vrijwel dezelfde: de kleur, het lettertype en de symbolen. Maar met een groot verschil. Aan de linkerkant zat ineens het logo van Verenigd Rusland en de oproep om op nummer zes van de kieslijst te stemmen. De andere partijen spraken er schande van: hiermee steunt de Moskouse kiescommissie Verenigd Rusland. Niks aan de hand, reageerde de kiescommissie. ,,Er is geen sprake van overtreding van de kieswet", zei woordvoerder Dmitri Reoet.
-Verenigd Rusland zette al eerder kwaad bloed bij haar tegenstanders. De burgemeester van de stad Izjevsk in de Oeral hield gepensioneerden het volgende voor. Stem op Verenigd Rusland, dan gaat er meer geld naar de ouderen, sprak hij tot hen. Een filmpje hiervan belandde op de videosite YouTube. Een storm van kritiek brak los over dit kopen van stemmen. Dit geval voedt het gevoel dat dit niet de enige keer is dat Verenigd Rusland zo opereert.

De 'gewone Rus' bij de Russische mars

Ze waren afgelopen vrijdag natuurlijk bij de jaarlijkse Russische mars. De jonge neo-nazi's, ultranationalisten. Met hun capuchon over hun hoofd, hun sjaal tot over de neus getrokken, mondkapjes en de rechterarm omhoog. Vuurwerk afstekend. ,,Rusland is voor de Russen", ,,Moskou is een Russische stad", ,,Lange leve het witte ras", klonk het tijdens de mars door de Moskouse buitenwijk Ljoeblino. Flats, flats en nog eens flats.
De politie sprak over een opkomst van zevenduidend mensen, de organisatie kwam op 25.000 deelnemers. Wat opviel in vergelijking met vorig jaar was dat de 'gewone Rus' in grotere getale aanwezig was. Zonder de nationalistische leuzen liepen ze zwijgzaam mee. In normale kleding. Ze waren vooral te vinden in de groep met de spandoeken: ,,Stop het voeden van de Kaukasus." Als verwijzing naar de miljarden roebels die Moskou in de ontwikkeling van de Kaukasus pompt. Geld dat belandt in de zakken van de corrupte lokale leiders.
Aan het eind van de mars verzamelde iedereen zich bij het podium, waar elke leider zijn zegje kon doen en zich richtte tegen de regering-Poetin/Medvedev. ,,Einde aan de dictatuur", ,,We willen een nationaal-democratische regering."
De 47-jarige Natalja, pianiste, kijkt toe. Voor de tweede keer doet ze mee aan de Russische mars. ,,Ik sta hier voor de toekomst van mijn twee kinderen. Zoals het het onder de huidige regering gaat, zie ik voor mijn kinderen geen perspectief. We leven onder een totalitair regime. We moeten onze eigen cultuur behouden. Ik woon in de buurt van een moskee. Het zit daar vol met extremisten, maar ik zie nooit politie. Onze regering denkt te veel aan de immigranten, waardoor wij geen werk hebben. In de verkiezingen geloof ik niet. Die veranderen niks. We moeten ons op straat verenigingen. Hoe het dan verder moet? Een revolutie? Ik weet het niet. Ik ben geen politicoloog."
Iets verderop staat Volodja (29), werkzaam als techniciën in een fabriek, met om zijn bovenarm een smal bandje in zwart-geel-wit, de kleuren van de tsaristische vlag. ,,Ik ben tegen Verenigd Rusland (de partij van Poetin en Medvedev, FA). Ze denken niet aan ons. Alle wetten die zij voorstellen komen niet democratisch tot stand. Aan onze mening denken ze niet. Ze volgen hun eigen plannen. Ik stem op de LDPR (Liberaal-democratische partij Rusland onder aanvoering van de ultranationalist Vladimir Zjirinovski, FA). Natuurlijk moet er geen geld meer naar de Kaukasus. Ze werken daar niet. Ze willen alleen maar geld. Er zijn arme regio's in Rusland, die dat geld beter kunnen gebruiken."

Karabasj, als op een onbewoonde planeet

De vervuilde grond bij de Russische industriestad Karabasj, in het zuidelijke Oeralgebergte op de grens van Europa en Azië. De stad woont en leeft volledig in de schaduw van de lokale smeltkoperfabriek Karabasjmed. Giftige stoffen bevuilen de omgeving. In de grond zitten meer kwik, zink, lood en koper dan toepasselijk is. Op sommige plekken groeien geen bomen meer. Slechts wat stronken steken als sprieten uit de modderige grond. Tussen de huizen die pal naast de fabriek staat, graast een koe. ,,Die koe geeft geen melk, maar benzine", lacht milieu-activist Gosman Kabirov (54).

Zo moet een onbewoonde planeet eruit zien. Op de 'Kale Berg' groeien slechts enkele bomen. Alleen hun toppen hebben bladeren. Platte stenen en rotsblokken overheersen. Vaak zitten ze onder een zwarte laag die de oorspronkelijke groene kleur volledig bedekt. De laagstaande zon geeft ze een oranje gloed.
De in de volksmond geheten 'Kale Berg' biedt uitzicht over Karabasj. Als een lange, onafgebroken sliert komen uit de schoorsteen giftige stoffen als zwaveldioxide. Gedragen door de wind stuiten ze op de 'Kale Berg', waar ze elk leven vernietigen.
Aan de andere kant van Karabasj, het deel waar de wind meestal niet naartoe waait, schitteren de bomen met hun goudbruine bladeren in de herfstzon. Vrij om te leven zonder de verstikkende gassen.
,,De gouverneur van de regio Tsjeljabinsk wil dat we naar de mooie kant kijken. Niet naar de vieze", verzucht Kabirov, terwijl hij de 'Kale Berg' afloopt. Het Russische ministerie van Milieu noemde dit gebied in 1996 ,,een ecologische ramp". Een stempel dat Karabasj met haar 15.000 inwoners sindsdien met zich meedraagt.
Karabasj is niet de enige plek die de oblast (regio) Tsjeljabinsk, vijftienhonderd kilometer ten zuidoosten van de Russische hoofdstad Moskou, de reputatie geeft van 'het meest vervuilde gebied van Rusland', zoals vorig jaar bleek uit een onderzoek van de Russische milieu-organisatie Groene Patrouille. Dertig kilometer ten noorden van Karabasj ligt de kerncentrale Majak. In 1957 ontplofte een opslagtank, waarbij vijftig tot honderd ton aan radioactief afval vrijkwam. De Sovjet-Unie zweeg over dit ongeluk. Kleinere ongevallen met Majak kwamen ook voor en radioactief afval werd in meren gedumpt. Voor nog meer vervuiling zorgen de industriesteden Magnitogorsk en Tsjeljabinsk met hun aftandse Sovjetfabrieken, vooral actief in de metaalsector. Zij staan volgens Rosstat, het Russische Bureau voor de Statistiek, respectievelijk nummer vijf en tien op de lijst van meest vervuilde steden van Rusland.
Voor gouverneur Michail Joerevitsj (42), een kind van de stad Tsjeljabinsk, is de negatieve reputatie een doorn in het oog. In zijn beleid past niet het afschrikwekkende beeld van een vervuilde regio. De gouverneur wil zijn regio aantrekkelijk maken voor buitenlandse investeerders en droomt van toerisme.
Sinds zijn komst een jaar geleden werkt Joerevitsj aan het imago. Afgelopen zomer besloot hij tot een opvallende stap. Met overheidsgeld, 8.000 euro, wil Joerevitsj de internetzoekmachine Google en de Russische evenknie Yandex beïnvloeden bij vijftien zoekopdrachten, zoals 'meest vieze stad van Rusland', 'bestraling Tsjeljabinsk' en 'Karabasj'. De eerste honderdvijftig resultaten van zulke zoekopdrachten moeten een positief of neutraal beeld geven van het milieu van het gebied. Hoon was zijn deel op het internet. De bekende Russische blogger en corruptiebestrijder Aleksej Navalny schreef: ,,Als je niet weet wat Karabasj of het ongeluk bij Majak inhoudt, ga nu naar Google of Yandex. Binnenkort wordt dat moeilijker."
In Karabasj heeft de bevolking schoon genoeg van de mooie woorden over imago. Ze zien weinig verbetering, maar wel elke dag hun 'Kale Berg'. ,,Ze roepen van alles", zegt de 55-jarige Galina Ivanova, terwijl ze samen met haar vriendin Larissa Voronina (50) op de bus wacht. ,,Heb je de huizen gezien, die pal tegen de fabriek staan? De mensen die daar wonen, moeten ze helpen. We willen geen mooie praatjes. Die horen we al jaren. We willen daden", zegt ze. Voronina knikt bevestigend. Maar ze snapt dat de overheid de fabriek niet kan sluiten. ,,Dan zit de helft van de stad zonder werk."
Het belangrijkste wapen voor een beter imago blijkt de Tsjeljabinsk buizenfabriek. Van een vervuilende fabriek werd deze omgetoverd tot een milieuvriendelijk en modern bedrijf dat sinds vorig jaar in gebruik is. De fabriek ligt aan de rand van de stad Tsjeljabinsk. Het gras op het terrein is helder groen. Buizen hebben rode, gele en blauwe kleuren. In de fabriekshal hangt geen vieze geur. Binnen staan langs een gangpad boompjes als bewijs hoe gezond de lucht is. De bouw van de fabriek kostte 490 miljoen euro. De overheid stak er 117 miljoen euro in.
Ingenieur Sergej Vetsjinnikov (24) in zijn smetteloze witte overall vertelt trots over zijn werkplaats. ,,Iedereen denkt bij Rusland aan wodka en vervuiling. Maar dit is de schoonste fabriek van Rusland. Van de wereld. Wij bewijzen dat het anders kan. Alles werkt geautomatiseerd. Zo hoort dat in deze tijd. Vorige maand bezocht een buitenlandse delegatie ons. Ze keken hun ogen uit. Een paar weken later kwamen ze terug met een grotere groep."
Ook milieu-activist Kabirov heeft niets dan lof over de fabriek. ,,Super", roept hij enthousiast. Maar de fabriek wordt misbruikt, vindt hij. ,,De autoriteiten zetten de fabriek in als wapen om de reputatie van Tsjeljabinsk te verbeteren. Premier Vladimir Poetin komt langs. Net als andere politici en buitenlandse investeerders. Dan zien ze hoe schoon deze fabriek werkt. Andere fabrieken, die nog altijd vervuilend werken, worden overgeslagen."

Want zij trekken zich niets aan van het milieu. De overheid heeft een proces aangespannen tegen metaalfabriek Metsjel, omdat die weigert de uitstoot van gassen te verminderen. Het ontbreekt de fabriek aan geld voor modernisering. Andere fabrieken gaan hun eigen weg. Wetten over het maximum aan uitstoot bestaan wel, maar ze trekken zich daar niets van aan. De kopersmeltfabriek in Karabasj heeft volgens een rapport van het Europees Milieubureau eigen afspraken gemaakt met de lokale ambtenaren over de hoeveelheid uitstoot. Corruptie, constateert Kabirov. ,,Als ik jou toestemming geef om vijf sigaretten te roken en je wilt er tien dan geef je mij extra geld en is het geregeld. Zo werkt het ook met de hoeveelheid gassen die de fabrieken mogen uitstoten."
In het stadhuis erkent viceburgemeester Jegor Kovaltsjoek (38) van Stadszaken dat fabrieken in gebreke blijven. Hij verwacht dat zij het voorbeeld van de Tsjeljabinsk buizenfabriek volgen. ,,Ze moeten wel. De huidige tijd eist het, de bevolking eist het en onze leiders eisen het." Zijn woordvoerder wijst naar een portret van Poetin en president Dmitri Medvedev.
Kovaltsjoek schildert Tsjeljabinsk af als een normale industriestad. Cijfers van Rosstat of de uitkomsten op het internet geven geen goed beeld, vindt hij. ,,Tsjeljabinsk is een gewone fabrieksstad met meer dan een miljoen mensen, waarvan er meer zijn in Rusland. Rosstat gaat niet objectief te werk. Ze zijn hier niet geweest. Ze lezen alles af van het papier. Als ze hier komen zien ze dat de kwaliteit van het leven beter is dan hun cijfers aangeven. De informatie op het internet is te negatief en niet in balans."
Wat Kabirov betreft speelt de overheid geen eerlijk spel in haar pogingen het imago te verbeteren. ,,Ze bedriegen niemand. De Sovjet-Unie zweeg, maar Rusland vertelt niet alles en zegt alleen dat het goed gaat. Als je maar vaak genoeg roept dat Tsjeljabinsk schoon is, gelooft iedereen dat."