De rechter en zijn vonnis

Vier dagen, vanaf maandag tot en met afgelopen donderdag, doet rechter Viktor Danilkin erover om het vonnis tegen Michail Chodorkovski en Platon Lebedev (meer weten over deze twee? lees hier en op hun site) voor te lezen. Dat gaat als volgt.
Danilkin komt de rechtszaal binnen, gaat op zijn stoel zitten en begint zonder op of om te kijken met het lezen van de achthonderd pagina's. Vrijwel onverstaanbaar: in sneltreinvaart, op fluistertoon en zonder microfoon. Na twee uur voorlezen volgt kort: 'Pauze, vijftien minuten', en hij loopt naar zijn kantoor achter de rechtszaal. Bij elke pauze, soms vijf minuten of een uur, of nieuwe dag gaat hij zonder iets te zeggen direct verder waar hij gebleven is. Hij houdt zijn ogen op zijn papier en kijkt niet de rechtszaal in. Het glas water voor zich gebruikt hij niet en hij maakt zijn mondhoeken zo nu en dan schoon met een zakdoek. Soms struikelt hij over de cijfers, die hij voorleest. Voor het voorlezen van de straf stapt hij op uit zijn stoel.
Van de verdediging laat Danilkin in zijn vonnis niets over. Hij geeft de advocaten op geen enkel punt gelijk. Twee kroongetuigen, twee topfunctionarissen, met ontlastende verklaringen voor Chodorkovski en Lebedev beschouwt Danilkin juist als belastend. De twee getuigenverklaringen stellen dat zij op de hoogte hadden moeten zijn van het wegsluizen van miljoenen ton olie, waarvoor Chodorkovski en Lebedev worden beschuldigd. Volgens de rechter heeft Chodorkovski zijn plan zo goed uitgewerkt dat zelfs topfunctionarissen niets in de gaten hadden. Donderdag verwijt Danilkin Chodorkovski een dubbele boekhouding te hebben door die alleen in het Engels te publiceren en niet in het Russisch voor de overwegend Russische aandeelhouders. Ook liegt Chodorkovski volgens Danilkin naar de aandeelhouders over de olieopbrengst. De rechter past een artikel toe uit 1996 die een strengere straf inhoudt dan een nieuw artikel uit dit jaar, dat een mindere straf kent bij economische misdrijven.
Volgens de advocaten neemt Danilkin het pleidooi van de openbare aanklager vrijwel geheel over. De beschuldigingen en uiteindelijk de straf: veertien jaar cel, inclusief de acht jaar die Chodorkovski en Lebedev sinds 2003 in de gevangenis zitten. Dat betekent dat beiden in 2017 vrijkomen. De openbare aanklager kijkt soms op zijn papieren en leest mee alsof hij het vonnis voor zijn neus heeft liggen. Chodorkovski zit in zijn kooi vooral gedreven te schrijven op zijn campingtafel en wisselt door een gleuf briefjes uit met zijn advocaat. Naast hem lost Lebedev kruiswoordpuzzles op, schudt soms met het hoofd en barst een andere keer in lachen uit.
Vlak voor het vonnis valt, geeft rechter Danilkin donderdag duidelijk aan waar hij op uit is: ‘Gezien de feiten van de zaak stelt de rechter vast dat verbetering alleen mogelijk is bij isolatie van de samenleving.’
Volgens internetkrant Gazeta.ru heeft Danilkin afgelopen zaterdag nog bezoek gehad van enkele mannen. Zij namen de rechter mee naar de Moskouse rechtbank, waar de hoogste baas, Olga Jegorova, hem zou hebben gezegd om Chodorkovski en Lebedev schuldig te bevinden. Daarmee de vete tussen premier Vladimir Poetin en Chodorkovski opnieuw in het voordeel van de eerste te beslechten. Met Danilkin als marionet.