Applaus voor Chodorkovski

In aanwezigheid van zijn ouders sprak Michail Chodorkovski, ooit de rijkste man van Rusland, voor het laatst tijdens zijn proces. ,,De dingen waar ik in geloof, zijn de moeite waard om in de gevangenis voor te sterven." Nadat hij dinsdag zijn slotpleidooi had beëindigd, applaudisseerden zijn aanhangers in de Moskouse rechtszaal.
Chodorkovski's woorden klonken gedurende het tweede proces dat tegen hem en zijn zakenpartner Platon Lebedev is aangespannen. Voor het eerste proces zit de oud-topman van olieconcern Joekos sinds 2003 in de gevangenis wegens belastingontduiking. Volgend jaar zou hij vrijkomen. Maar sinds anderhalf jaar hebben Chodorkovski en Lebedev een tweede rechtszaak tegen zich lopen. Zij zijn aangeklaagd voor het wegsluizen van 218 miljoen ton olie en voor het witwassen van geld. De openbare aanklagers eisen een celstraf van veertien jaar. Hierin hebben zij de eerste acht jaar van Chodorkovski in de gevangenis meegerekend. Als het aan het Openbaar Ministerie ligt, zit de voormalige olietycoon vanaf volgend jaar nog zes jaar achter de tralies en komt hij op zijn vroegst in 2017 vrij.
Chodorkovski en Lebedev konden dinsdag rekenen op steun. Toen ze de rechtszaal naderden, klonk een warm applaus op de gang van het smoezelige oude Sovjetgebouw. Om de rechtszaal binnen te komen was het voor de pers en de bezoekers dringen, duwen en trekken. Met moeite kreeg de bewaking uiteindelijk de deur dicht. De in het zwart geklede Chodorkovski zat in de rechtszaal naast Lebedev (53), die een grijs trainingsjack aan had. Beiden keken toe vanuit een glazen kooi. In de rechtszaal moedigden aanhangers Chodorkovski en Lebedev aan met gebalde vuisten.
Vanaf zijn plek liet Chodorkovski blijken niet te geloven in de eerlijkheid van zijn proces. ,,Er zijn mensen die ons willen houden in de gevangenis", zei hij. Volgens hem gaat het om een politieke rechtszaak en zit de huidige premier en oud-president Vladimir Poetin erachter. Chodorkovski had politieke aspiraties en gaf financiële steun aan oppositiepartijen. Met de huidige strafeis komt Chodorkovski vrij na de presidentsverkiezingen van 2012, waar Poetin aan kan deelnemen.
In zijn slotpleidooi sprak Chodorkovski over het belang van de rechtszaak. ,,Dit gaat niet over mij en Platon - althans, niet alleen over ons. Het gaat over hoop voor de vele burgers van Rusland. Over hoop dat de rechter in staat is om hun rechten te beschermen als bureaucratische ambtenaren het in hun hoofd halen om deze rechten te schenden."
Zijn advocaten menen dat de aanklacht berust op leugens. Steun kregen zij dit jaar van twee leden uit het Poetinkamp. German Gref was in juni getuige. De oud-minister van Economie onder Poetin en huidig bestuursvoorzitter van de staatsbank Sberbank maakte een cruciaal punt in de verdediging van Chodorkovski. ,,Als de verduistering van olie was ontdekt, had ik dat moeten weten." Een dag later getuigde de minister van Industrie en Handel en voormalig bestuurslid van het staatsolietransportbedrijf Viktor Christenko: ,,Het stelen op zo'n grote schaal, miljoenen ton olie, daar ben ik niet van op de hoogte."
De zaak Chodorkovski geldt als een test voor president Dmitri Medvedev. Hij hamert op het belang van onafhankelijke rechtspraak in zijn land. De advocaten van Chodorkovski hoopten na afloop op een persconferentie dat de president dat gaat aantonen. ,,Medvedev moet rechter Viktor Danilkin met rust laten, zodat hij zelf kan beslissen op basis van de wet", zei advocaat Vadim Kljoevgant. Danilkin doet op 15 december uitspraak.
Bij het verlaten van de rechtszaal stonden Chodorkovski's ouders hem op te wachten op de gang. In het trappenhuis scandeerden zijn aanhangers: ,,Vrijheid, vrijheid, vrijheid." Chodorkovski liep langs hen, ging omhoog de trap op, keek nog een keer om naar beneden en verdween uit het zicht.