Lviv waakt over vrijheid

Lviv hoopt vandaag tegen beter weten in. Haar held van de Oranjerevolutie in 2004, Viktor Joesjtsjenko, lijkt weinig kans te maken tijdens de eerste ronde van de Oekraïense presidentsverkiezingen. Viktor Janoekovitsj, de verliezer van toen, en Joelia Timosjenko, toen de rechterhand van Joesjtsjenjko, zijn de grote favorieten. Misschien is er nog een rol weggelegd voor Sergej Tigipko, de outsider.
De frontmannen van toen hebben zich neergelegd bij de nederlaag van Joesjtsjenko. Ze willen vooral dat hun bevochten vrijheden van 2004 niet in gevaar komen. De Oekraïners kunnen sinds de revolutie ongestraft hun eigen mening geven. Onderdrukking van de overheid hoeven ze niet meer te vrezen.
Tot vreugde van de 42-jarige Markijan Ivasjtsjisjin. Zijn café is nu een rustige plek waar kerstliedjes klinken en papieren engeltjes aan het plafond hangen. In november 2004 was dat heel anders, herinnert Ivasjtsjisjin zich achter een kop koffie en een glas bier. Toen was in Lviv zijn Dziga het centrum van revolutionaire activiteiten. Op de eettafels stonden computers en studenten verzamelden zich hier om naar de Oekraïense hoofdstad Kiev af te reizen.
Ivasjtsjisjin – volle baard en zijn haar in een staart - is niet alleen de baas van Dziga, maar ook een van de leiders van PORA. Deze jongerenbeweging was een van de krachten achter de Oranjerevolutie in 2004. Ivasjtsjisjin maakt zich niet druk om wie de volgende president wordt. Rustig zegt hij: ,,Janoekovitsj snapt dat Oekraïne is veranderd. Er zijn burgerbewegingen ontstaan. Hij begrijpt dat hij niet meer met een druk op de knop bepaalt wat er gebeurt, zoals in het communisme. En als Janoekovitsj eindelijk president is, zal hij zich echt niet laten dicteren door Moskou. Dit geldt ook voor Timosjenko.” PORA wacht af wat er gaat gebeuren. ,,Wij zijn een protestbeweging.”
De gevoelens van vrijheid en onafhankelijkheid zijn in Lviv dieper geworteld dan elders. Hier wordt op straat Oekraiens gesproken. Lviv, op zeventig kilometer van EU-lid Polen, is de hoofdstad van de pro-Oekraïense regio Galicië en in tegenstelling tot het oosten van Oekraïne gericht op Europa. De stad groeide en bloeide onder het Poolse en daarna het Habsburgse Rijk. Dat is terug te zien aan de versierde panden, pleinen en straatjes met kinderkopjes. Na de Tweede wereldoorlog lijfde de Sovjet-Unie het westen van Oekraïne in. Het oosten zuchtte onder het juk van het Russische tsarenrijk en daarna, vanaf het begin, van de Sovjet-Unie. Russisch is hier de hoofdtaal. Op die gevoelens van vrijheid speelt Joesjtsjenjko meer dan elke andere politicus op in. Dat werkt het meest in Lviv. Hij propageert de Oekraïense taal en cultuur, zet zich af tegen Rusland en zoekt toenadering tot de EU en de NAVO. In overige delen heeft Joesjtsjenko afgedaan. Juist vanwege de verslechterde relatie met Moskou, de toenemende corruptie, ruzies met het parlement en de economische crisis.
Op de Vrijheidstraat kwamen de inwoners in 2004 bijeen. Nu is het het de plek voor het openbare de debat. Oudere mannen praten met hun halflange zwarte jassen, zwarte petjes en bontmutsen over politiek. Met wilde gebaren en verheffende stemmen. Met Timosjenko komen we in handen van de Russen, zegt de een. Joesjtsjenko denkt aan Oekraïne, zegt de ander.
Maar stafmedewerker Alexander Starovojt van Ons Oekraïne, de partij van Joesjtsjenko, vreest de komst van Janoekovitsj of Timosjenko niet, zegt hij in een koffiehuis met uitzicht op de Vrijheidsstraat. ,,Dit land is veranderd”, legt Starovojt uit. ,,We zijn vrij. We mogen zeggen wat we willen. We hoeven niet meer bang te zijn voor de overheid. Timosjenko en Janoekovitsj begrijpen dat. Ze kunnen de knop niet terugdraaien.”
Want als die bevochten vrijheden in gevaar komen, dan is Lviv opnieuw het terrein van protesten. Daar zijn Ivasjtsjisjin en Starovojt van overtuigd. ,,Absoluut”, zegt die laatste vastberaden. ,,Kerken, politieke partijen, intellectuelen, burgerbewegingen en democratische organisaties zijn daartoe bereid.”