‘Wij brengen zelf Rusland in diskrediet’

Waar de Franse acteur Gérard Depardieu Rusland omarmt, komt de buitenlandse toerist enigszins verschrikt deze kant op. Bekend met het slechte, Russische imago. ,,We willen praten, drinken, nieuwe mensen leren kennen.”

Het lijkt wel een groot, gelukzalig feest in het Moskouse Gorki Park. Onder Happy New Year van de Zweedse popgroep ABBA schaatsen verliefde stelletjes hand in hand over de ijsbaan, die niet bestaat uit een flauw rondje, maar een echt parcours met zijpaden. Bij het licht van gekleurde lampen zoekt de uitgelaten menigte zich een weg over het ijs. Langs de baan staan bars voor koffie en warme wijn.
Wat angstig komt de buitenlandse toerist naar Rusland. Welkom in het land van corruptie, homohaat, maffia, norse mensen, dronkenschap, de opsluiting van twee leden van de vrouwelijke punkband Pussy Riot en sinds dit jaar een anti-adoptiewet, waardoor Amerikanen Russische kinderen niet mogen adopteren. In het Gorki Park kan de buitenlandse bezoeker opgelucht ademhalen. Hier blijft niets over van het donkere imago van Rusland.
Dat negatieve beeld is een erfenis uit het verleden, meent de 34-jarige Andrej. Hij kijkt op een loopbrug over de ijsbaan. ,,Ten eerste komt dat door de Sovjet-Unie. We waren een gesloten land, waar niets over bekend was. Onbekend maakt onbemind. Daarna kwamen de jaren negentig met chaos, maffia en moorden.”
Dat was toen, benadrukt Andrej. Hij voelt zich niet aangesproken over het negatieve beeld. ,,Waarom zouden wij ons imago moeten verbeteren? Het Westen denkt zo. Wij zien onszelf niet als slecht. Slaven zijn blije mensen. In Egyptische resorts ergeren buitenlanders zich aan ons. Maar wij doen daar alsof we thuis zijn. We willen praten, drinken, nieuwe mensen leren kennen.”
Een stunt van Poetin deze maand zette het Russische imago in de schijnwerpers. Hij bombardeerde de Franse acteur Gérard Depardieu tot Rus. Met zijn nieuwe paspoort op zak maakte Depardieu meteen reclame voor zijn nieuwe land: ,,Een grote democratie.” Al moet hij vooral zijn gevallen voor het Russische belastingtarief van dertien procent.
De twee vriendinnen Katja Koedinova (33) en Anna Smirnova (28) moeten diep nadenken waarom Poetin Depardieu binnenhaalde. Ze staan in het Gorki Park in een koffiebar, terwijl dweilmachines de baan schaatsklaar maken. Na een stilte komt Smirnova met een antwoord. ,,Ik denk dat Poetin wil laten zien dat je hier net zo kunt leven als in Europa.” Koedinova voegt eraan toe: ,,Maar dan wel in Moskou. In de rest van Rusland geldt een ander leven. Dit land is simpelweg te groot om te besturen. Het beeld van een slecht imago klopt. Zoals corruptie, die zit verankerd in onze geschiedenis.”

Positieve reclame moet komen van het Gorki Park, de Olympische Winterspelen volgend jaar en het wereldkampioenschap voetbal in 2018 in eigen land, vinden de twee. En dat beroerde imago moet niet worden overdreven, meent Smirnova . ,,Alle grote buitenlandse bedrijven zitten in Rusland. Dus zo slecht doen we het niet.”
De nieuwe anti-adoptiewet maakt het er niet beter op, vindt Gleb Pavlovski (61). De politicoloog was een van de belangrijkste adviseurs van het Kremlin, maar in 2011 werd hij aan de kant gezet. Tijdens de protestmars in Moskou tegen de wet, afgelopen zondag, loopt hij enkele meters voor de demonstranten uit. De wet is een antwoord op een Amerikaanse maatregel, die betrokkenen bij de dood van de Russische advocaat Sergej Magnitski verbiedt de Verenigde Staten te bezoeken. ,,De anti-adoptiewet is schadelijk voor het imago”, zegt Pavlovski, terwijl het geluid achter hem aanzwelt. ,,Ze valt niet uit te leggen aan het buitenland. Hoe kun je politiek bedrijven ten koste van kinderen?”
Het Kremlin heeft het contact met de buitenwereld verloren noemt hij als reden voor het huidige imago. ,,De regering gaat niet in debat met de intelligentsia, zodat ze geen besef heeft van normen en waarden. De leiders zitten er alleen voor hun eigen belang. Het Kremlin baseert zich ook niet op een ideologie, die normen en waarden voorschrijft. Daardoor ontstaan de anti-adoptiewet en de zaak rond Depardieu. De enige oplossing voor een beter imago is de vervanging van onze regering.”

Het Kremlin is zich bewust van Ruslands reputatie. Vorig jaar vroeg Poetin zijn diplomaten om het imago van Rusland op te vijzelen. Zelf verlengde de regering het contract met het Amerikaanse pr-bureau Ketchum. Dat in Moskou niet bereikbaar was voor commentaar. Directeur Michail Maslov zit in het buitenland en niemand anders kan de pers te woord staan, meldt een medewerker aan de telefoon.
Rusland als geheel heeft een lange weg te gaan, beantwoordt Marina Kotsjemasova (33), directrice van het Moskouse pr-bureau PR Formula, per mail. ,,Het is duidelijk dat je zo’n beeld niet snel en plotseling verandert. Depardieu en de Olympische Spelen verbeteren dat imago niet. Het verhaal rond Depardieu is een farce. Dat neemt niemand serieus. Voor de Olympische Spelen is het te vroeg om te constateren of dat invloed heeft op het imago. Dat hangt af van de organisatie.”
De oplossing ligt bij de bestrijding van stereotypen, meent Kotsjemasova. Daarnaast doet ze een beroep op de Russische regering, de grote bedrijven en het volk. ,,Voor de eerste twee is het tijd om het bordje ‘geen commentaar’ te verwijderen van de deur en eerlijk en direct vragen te beantwoorden. Wij, Russen, brengen ons eigen land in diskrediet. Wij zijn voortdurend op haar aan het schelden en bekritiseren. Iedereen hoort dat. Ons imago verbetert alleen wanneer we onszelf beginnen te respecteren en te houden van ons land.”