Heerlijk, zo'n zuurstofcocktail

Voor me staat een blauwe kunststofkom met daarin een schuimende, luchtige witte massa. Het is de zuurstofcocktail. Met een lepel eet ik het op. Daarna lig ik op een bed met een opening in het midden, waarin wielen als van een winkelwagen zitten. Ze rijden licht drukkend over me heen. Van iets onder mijn nek tot en met mijn onderrug. Een kwartier later lig ik op een stoel met een geblindeerde duikbril op. Aan de binnenkant verschijnen lichtpuntjes van verschillende kleuren. Ik moet ze volgen. Om me heen hoor ik panfluitmuziek.

Het luchtige van de zuurstofcocktail moet het immuunsysteem bevorderen, zegt hoofdzuster Olga Janoesjkina (50) van het sanatorium Michailovskoje, 35 kilometer ten zuidwesten van Moskou. ,,Elke dag eentje. Sommigen gasten vinden het zelfs zo lekker dat ze een tweede nemen." De wielen moeten natuurlijk zorgen voor losse spieren en de lichtjes in de duikbril moeten de hersenen stimuleren.

Eigenlijk doe ik het niet goed. Voor het gewenste effect moet ik twee weken op dit sanatorium verblijven. Dan komt de behandeling tot haar recht. Maar ik blijf maar een nacht hier in de bossen. De verpleegsters en de gasten horen het hoofdschuddend aan. Je ziet hen denken: ,,Die buitenlander heeft het niet begrepen."

Sanatoria staan door heel Rusland. Aan de kust bij de Zwarte Zee of Kaliningrad, in de Oeral, tot in het noorden van Jakoetië. Een initiatief van de Sovjet-Unie legt sanatoriumdirecteur Viktor Dobronozjenko (56) van Michailovskoje uit in zijn kamer, waar het stinkt naar rook. ,,Die kwam in de jaren twintig met een decreet voor de komst van sanatoria ter voorkoming van ziektes voor de arbeider. Hier konden ze medisch worden behandeld en uitrusten. Michailovskoje was een van de eerste sanatoria.”

De dag bestaat uit twee delen. 's Ochtends is het tijd voor de behandelingen. Elke patiënt/gast heeft een groen, persoonlijk boekje, het sanatoriumboekje, bij zich, waarin staat welke behandeling hij/zij moet volgen. De arts vinkt het af. 's Middags zijn de behandelkamers verlaten en zitten de gasten bij de psycholoog.

Maar het draait niet alleen om behandelen. Een sanatorium straalt niet de sterielheid uit van een ziekenhuis. Ontspanning is net zo belangrijk. Dus wordt er gewandeld in het omringende bos, tafeltennis gespeeld in de hal en uit de bibliotheek een boek geleend. In het weekend staat karaoke of een dansavond op het programma. Op een maandagavond draait een komische Sovjetfilm uit de jaren zestig. Dit sanatorium kent vrijwel alleen maar films uit die tijd, want de meeste gasten zijn opgegroeid tijdens de Sovjet-Unie.

Op een bankje geniet de 67-jarige Valentina Smolina van een zonnige herfstdag. Negen dagen laat ze zich in het sanatorium in de watten leggen. ,,Ik woon alleen. Hier kan ik praten met het vriendelijke personeel. Een sanatorium is er om te ontkomen aan de drukte van de stad, aan de autogassen. Ik kan rustig nadenken, een boek lezen, hoef niet na te denken over boodschappen en niet te koken.”

's Avonds is de bar open. De muziek staat zo hard dat praten onmogelijk is. Een paar discolampen proberen sfeer te brengen. De barvrouw tikt het ene na het andere glas cognac weg. Uiteindelijk wordt ze weggedragen naar haar kamer. Een oudere vrouw aan de bar vraagt aan haar buurman of hij haar naar haar kamer kan brengen. ,,Met genoegen", antwoordt hij. Samen lopen ze weg.

Minstens even zo belangrijk is het eten. Drie keer per dag. Op elke tafel in de eetzaal ligt een lijst, waar je op kan aangeven wat je wil eten. Het is een keuzemenu en stevige Sovjetkost. 's Ochtends bijvoorbeeld: worst, rundvleessoufflé, boekweit en pap. 's Middags groentesoep en kip met aardappelpuree en 's avonds vis, macaroni en het rijstgerecht plov.

Twee koks werken hier. De een 25, de ander 40 jaar. ,,Nee", beaamt Olja Domogatskaja (55) met haar koksmuts op. ,,Er is niks veranderd aan het eten sinds ik hier 25 jaar geleden kwam werken. Misschien iets meer vis. Het is stevig eten. Daar houden Russen van. Russen houden van stevige mensen. Dat is een teken dat je het goed hebt. Maar het menu kan worden aangepast aan je dieet, als je bijvoorbeeld suikerpatiënt bent."

Iedereen eet steevast samen met dezelfde mensen aan tafel. Ik zit tegenover de kwieke Sergej, een zakenman uit Moskou en een jonkie in vergelijking met de anderen, ergens in de vijftig. Hij verblijft twee weken in het sanatorium dat beschikt over draadloos internet. Overdag volgt hij de behandeling en ’s avonds werkt hij. Zo ontsnapt hij aan de files in Moskou. ,,Als het moet, ga ik terug naar mijn kantoor.” Hij is in Michailovskoje, waar zijn moeder verbleef, ook uit sociologische overwegingen. ,,Ik wilde naar dit sanatorium, omdat alles komt uit de Sovjettijd. Dit hoort bij mijn land. Dat is ook waarom hier ouderen zitten. Ze weten dat niets is veranderd.”

Angelika Negajeva (47), ze zorgt voor de reserveringen, leidt me rond door de kamers. Die zien er keurig uit. Niet te veel poespas. Schoon, een televisie en een alarmknop. Een nacht kost 1650 roebel (40,86 euro) per persoon op een tweepersoonskamer, inclusief eten en behandelingen. Dat lukt in Moskou nooit.

Ik vraag aan haar waarom ze rookt midden in een omgeving waar alles draait om gezondheid. Ze lacht: ,,Eerst moet je slecht leven dan kan je behandeld worden."