'Dansen naar de pijpen van de jodenkliek'

,,Welkom. Dit is een hele rustige wijk. Ik woon hier al jaren. Van wie huur je? Heb je één of twee kamers?", vroeg een Russische vrouw voor mijn flat nieuwsgierig op de eerste dag dat ik hier kwam wonen.
Hoe verder van het centrum, hoe saaier. Zou je zeggen.

Mijn eerste twee woningen waren achtereenvolgens bij het metrostation Dinamo en Begavaja (respectievelijk één en twee haltes buiten de ring). Het was niemandsland: twee buurten waar de auto's en het asfalt veruit in de meerderheid zijn en je als voetganger ondergeschikt voelt. Persoonlijk contact was er niet. Zoals wel vaker in Moskou.
Op zoek naar een nieuw huis kwam ik terecht bij metrostation Oktjabrskoje Polje. Vier metrostations van de ring. Verder van het centrum. Dus dat zullen alleen maar flats, auto's en asfalt zijn. Dacht ik.
Niet dus. Meteen bij de eerste keer uit het metrostation was de sfeer anders. Gemoedelijk, rustig, minder gehaast. Bomen, veel groen en later de bevestiging: mijn buurtgenoten zeggen me gedag. Dit is een wijk met een eigen gezicht: een dorp in Moskou. Genaamd Sjtsjoekino. Ten noordwesten van het centrum.

Wat de eerste keer opviel toen ik uit de metro kwam: geen Centraal-Aziaten die op straat rondlopen, maar Rossijani, Russen. Dat zij hier overheersen is niet vreemd. Naast de Sovjetwoningen uit de Stalin- en Chroetsjovtijd stikt het van de elitegebouwen. De betere middenklasse, kwetsbaar en klein, woont hier. Hun auto's veilig binnen de omheining. Wellicht hielden ultra-nationalisten daarom een mars door deze 'witte' wijk toen ik een maand hier woonde. Zo zien zij het waarschijnlijk graag.
Die elitegebouwen kennen de gekste uitingen. Bij sommige prijken op het dak torentjes en vlaggetjes als van een kasteel. Bij andere lijkt het alsof ze op de bovenkant nog een villa hebben gebouwd. Weer een ander heeft een aantal kanonnen voor de deur staan. Bij een ander hangt het hele jaar kerstverlichting. Bij dit gebouw (tweede foto hieronder) betaal je ruim 3700 euro per vierkante meter.




Tweede dat toen opviel: winkels. Waaronder de kledingketen Colin's. De Russische America Today. Tien minuten van de metro ligt het winkelcentrum: Pjataja Avenjoe. Met een supermarkt, nog meer kledingwinkels, een bioscoop, sushi, worstcafé, ander fastfood, een Mexicaan en koffieketens, waaronder de beroemdste uit de Verenigde Staten. Schrijnend was dat een oude vrouw een keer bedelend langs het terras van de Amerikaanse koffieketen liep en de laatste restjes koffie, thee etc dronk uit de achtergelaten bekers. Twee studenten keken op hun laptop een film. De nieuwe Russen versus degenen die niet mee kunnen komen in het Rusland na het communisme.
Wat betreft eten en drinken is deze buurt lang niet slecht. Bij Maman voor een espresso, een wodka en de voordelig geprijsde zakenlunch. Een trend in Moskou. Altijd handig om op deze manier bij de meest dure restaurants te eten. Naar Tart Taten voor taart en koekjes. Naar café-club Het Front voor typisch Russisch eten (haring, grenki: brood in knoflook gebakken en oecha: vissoep) en liveoptredens. De naam van dit café zegt het al. Alles staat in het teken van de Grote Vaderlandse Oorlog. Aan de muur hangen landkaarten met daarop het oorlogsfront en de pijlen van het oprukkende Rode Leger richting Berlijn. Er hangen soldatenhelmen, petten en thermoflessen. Op de kaart staat onder andere salade Oekraïens Front met salo, varkensvet. Het meest vreemd zijn de spotprenten aan de muur. Eentje in het Nederlands: 'Yankee-Engelsman-Bolsjewiek, dansen naar de pijpen van de jodenkliek.'
Binnenkort twee aanwinsten: een sportcafé en Bocas del Toro, grill&bar.




De oorlog speelt zoals in zoveel wijken nog altijd een rol. Dus ook in die van mij. Met standbeelden en straten vernoemd naar een generaal. Hun beeltenis prijkt op de huizen. Bij binnenkomst van mijn wijk staat de T-34, de beroemde tank, waar de Duitsers geen antwoord op hadden.

Supermarkten genoeg. De prodoekti, zeg maar de buurtsuper, voor nog even snel een pak appelsap of wodka. Elke sector heeft een eigen kassajuffrouw. Dus apart bestellen en afrekenen bij de vlees, brood of de groentenafdeling. Een keer stond er bij de prodoekti bij mij om de hoek niemand van de broodafdeling om af te rekenen. Ik besloot te wachten. Dit is Rusland: haast je niet en maak je niet druk. Na een paar minuten kwam er nog niemand. De groentendame keek me aan, bleef rustig op haar plekken zitten en zei: ,,Ze is lunchen." De eigenaresse kwam langs en zei: ,,Ze is achter. Je moet even wachten." Toen besloot ik mijn brood te pakken en zonder betalen weg te lopen. Warempel de eigenaresse kwam zelf in actie. ,,Dat is twintig roebel." Inmiddels kennen ze me en staan ze meteen klaar als ik wil afrekenen.

Er zijn Aldi-achtige supermarkten met de producten nog in dozen en waar het altijd stinkt: de Pjaterotsjka. Zelf ga ik meestal naar het schonere Perekrosjtok, van dezelfde eigenaar. 24 uur open. Net als de fitnessclub, de bloemist, de banja (Russische sauna) en de apotheek.
Boodschappen blijft altijd een avontuur, zie het akkefietje bij de prodoekti en het fenomeen rij. Maar dan zijn we er nog niet. Dat zit zo. Russische supermarkten kunnen maanden lang een bepaald product in huis hebben. We nemen als voorbeeld kwarteleieren. Altijd lekker en weer eens wat anders dan de gewone ei. Dus een gerecht hiermee moet geen probleem zijn. Niet dus. Opeens blijkt de supermarkt geen kwarteleieren meer te hebben. Oorzaak: de kwartelei-leverancier maakt met de supermarkt een prijsafspraak. Maar een maand later wil de leverancier meer geld voor zijn eieren. Daarmee gaat de supermarkt niet akkoord. Afspraak is afspraak. Begrijpelijk. Prima, zegt de leverancier. Maar dan krijg je van mij geen eieren. Met als gevolg dat de schappen van de kwarteleieren maanden lang leeg zijn. Dus is het altijd goed om met plan/gerecht B en C naar de supermarkt te gaan.

Sfeervol is het achter de huizen. In de parkjes en speeltuinen spelen de kinderen, maken ouders een wandeling met de kinderwagen of laten ze de hond (type tekkel, chiwawa) uit. Moeders houden een praatje met elkaar. Oude mannetjes drinken op een bankje wodka of slapen hun roes uit.
Zo raak ik een keer in gesprek met een man, die helemaal gek is van Italie. Zijn auto heeft dezelfde azuurblauwe kleur. Op de hoedenplank ligt de Italiaanse vlag. De reputatie van Rusland kent hij natuurlijk. ,,Maar ik ben niet zo", zegt hij. ,,Ik drink niet." Hij maakt hierbij een bekend Russisch gebaar. Hij zet op zijn duim zijn wijsvinger af en tik hiermee tegen de onderkant van zijn kaak: boechat ofwel het volkswoord voor zuipen. Een paar weken later zie ik hem rond het middaguur zitten op een bankje. Terwijl zijn vrienden druk praten en de wodka in de hand hebben, staart de 'Italiaan' voor zich uit. Een uur later kom ik terug en ligt hij languit te slapen op de bank. Zijn buik half ontbloot met zijn hand erop. Zijn kameraden zijn nergens te bekennen. Wel de flessen wodka.

Mijn buurt wordt ook keurig verzorgd. Nu het herfst is, worden de bladeren van de straat geveegd en in vuilniszakken gedaan. Dit is het werk van de Centraal-Aziaten: Tadzjieken, Kirgiziërs. Ze zijn onmisbaar. Nu doen ze de bladeren. Over een paar maanden halen ze het sneeuw en ijs van de wegen en daken. Dat laatste niet zonder gevaar. Geregeld hebben ze zich niet gezekerd en er wil nog weleens eentje van het dak donderen. Met dodelijke afloop.
Voor een internationaal vleugje in mijn dorp zorgt Kaspersky. Het hoofdkantoor van een van de grootste anti-virusbedrijven bevindt zich om de hoek. Met 's ochtends en 's avonds een stroom van jonge Russen, maar ook Indiërs en Duitsers, die die kant opgaan. Overigens werd de zoon van meneer Kaspersky dit jaar ontvoerd.
Gelovig zijn ze hier ook. De Russische orthodoxe kerk wint aan populariteit. 's Ochtends om 06.00 uur is de kerk al open. Een kerkbezoek is voor velen op dit tijdstip een vast ochtendritueel. Handig op de route naar het metrostation. Dan passeer je ook altijd het politiebureau. Waar altijd een agent staat die het verkeer tegenhoudt als een gewone auto het bureau verlaat. Het zijn de meest dikke wagens. Dat kan vast niet alleen verdiend zijn door middel van een eenvoudig salaris. De agent hieronder voelde zich betrapt toen ik een foto van hem nam. Hij keek me boos aan.
Zo is mijn buurt. Best wel Russisch.

Bij Medvedev en Poetin en de stem van het volk

In het kielzog van premier Mark Rutte gisteren op bezoek bij de grote leiders van Rusland. De een letterlijk en figuurlijk groter dan de ander.
Eerst president Dmitri Medvedev. Klein van stuk is het eerste dat opvalt (gebruikt hij nou wel of geen hogere hakken?) en zich breder makend dat hij werkelijk is door zijn armen naar buiten te gooien. Zo maakte hij zijn entree in de blinkende Aleksanderzaal van het Kremlin. Daar was een ronde tafelgesprek met topmannen uit het Russische en Nederlandse bedrijfsleven. Kijkend naar de Russen, zei een collega: ,,Ik heb nog nooit zoveel geld bij elkaar gezien."




Dan op weg naar Poetin, naar zijn residentie buiten Moskou. In een colonne waarvoor alle wegen, elke uitrit werden afgesloten door saluerende agenten en hun auto's. De gewone burger moest wachten. Met als gevolg files overal. Bij de bushaltes rijen mensen te wachten op hun bus die voorlopig niet zou komen. Voor Poetin en Medvedev elke dag een bekend ritueel. Maar waarschijnlijk merken ze het niet meer. De automobilisten wel. Overal getoeter uit protest: de stem van het volk (ook in Sint-Petersburg lieten de automobilisten zich horen als Rutte's delegatie voorbij scheurde).

In Poetins huis (te bereiken door twee poorten met veiligheidsmensen in militair outfit en honden en vervolgens een plukje bos) geen pracht en praal. Een sober onderkomen, op het eerste gezicht. Het tweede kreeg je niet te zien. Een neo-classicistisch gebouw met de kenmerkende pilaren. Wat schilderijen, een tapijtvloer. Een biljart voor de wachtende journalisten en natuurlijk Russia Today, de Engelstalige pro-Kremlin zender die is opgericht om de wereld te laten zien dat er niks negatiefs over de Russische leiders te melden valt.


Dan de toekomstige president. Vladimir Poetin (gebruikt hij nou wel of geen botox?), iets groter dan Medvedev en ernstiger kijkend dan zijn leerling, bij wie er nog wel een lach van af kan, had het na een eerste korte gesprek met Rutte gehad met de journalisten. En zei toen de journalisten gevraagd werden te vertrekken: ,,Godzijdank."

Rutte, denk in Rusland ook aan deze mensenrechten

Hij deinst er niet voor terug. Premier Mark Rutte heeft stellig aangekondigd donderdag tijdens zijn bezoek in Moskou de kwestie rond de in de gevangenis overleden Russische advocaat Sergej Magnitski (zie hieronder voor de documentaire Justice for Sergei over zijn dood)aan te kaarten. Maar als Rutte zich echt op het stoere pad begeeft, dan herinnert hij president Dmitri Medvedev en premier Vladimir Poetin ook aan een aantal andere mensenrechtenzaken.

Rutte durft het aan om met de Magnitski-zaak een gevoelige kwestie aan te roeren. Het Kremlin moet niets hebben van Westerse kritiek en Nederland hecht grote waarde aan de economische relatie met de Russen. Magnitski overleed twee jaar geleden in een Russische gevangenis. Hij streed tegen een omvangrijke corruptiezaak, waarbij overheidsfunctionarissen betrokken waren. Hij belandde echter zelf in de cel op verdenking van belastingfraude. De 37-jarige Magnitski stierf in de gevangenis aan een hartstilstand. Een opzettelijk gebrek aan medische hulp leidde naar zijn dood, concludeerde een onderzoekscommissie. Medvedev heeft gezegd dat de zaak volledig moet worden onderzocht. Maar de betrokkenen achter Magnitski's dood gaan vooralsnog vrijuit. Rutte gaat Moskou hoogstpersoonlijk aansporen om vaart te zetten achter het onderzoek.
Als de premier toch bezig is, moet hij het in datzelfde gesprek ook hebben over de noordelijke Kaukasus. Ruslands achtertuin, waar aanslagen vrijwel elke dag voorkomen. Waar de Russische veiligheidstroepen ongemoeid hun gang gaan. Kaukasische mannen worden van hun bed gelicht op verdenking van terrorisme en banden met de radicale islam. Ze verdwijnen en niemand weet waar ze verblijven. Rutte moet de naam van Amir Tsjanijev maar eens laten vallen. Hij werd op vier september ontvoerd in Ingoesjetië en is sindsdien niet meer gezien.
Als Rutte praat over verdwijningen in de Kaukasus, dan kan hij niet heen om de naam Anna Politkovskaja en vragen hoe staat het met de vrije pers. De journaliste werd in 2006 gedood. Zij stelde moorden, verdwijningen en martelingen, met name in het Tsjetsjenië van president Ramzan Kadirov, aan de kaak. Haar moordenaars zijn gepakt, maar de opdrachtgever loopt vrij rond. Politkovskaja is de bekendste naam uit een rijtje van vermoorde journalisten, waaronder Natalja Estemirova, tevens mensenrechtactiviste. Andere journalisten bijven liever in leven en kiezen ervoor om zelfcensuur toe te passen.
Rutte's bezoek valt te vroeg. Als hij zijn reis voor eind oktober had geboekt dan had hij met eigen ogen kunnen zien hoe de Russische autoriteiten omgaan met demonstraties van oppositieleden. Elke 31e van de maand protesteren ze tegen de overheid. Deze 31e staat symbool voor artikel 31 uit de Russische grondwet, dat het recht geeft om te demonstreren. Daar denkt de Russische overheid anders over en verleent de oppositie geen toestemming voor demonstraties. Steevast worden toch demonstrerende oppositieleden op deze dag gearresteerd. Of slechts een select groepje krijgt goedkeuring om te demonstreren.
Meer protesten of betogingen kunnen rekenen op tegenwerking. Als liberaal draagt Rutte de gay pride ongetwijfeld een warm hart toe. Maar elk jaar verbiedt de Moskouse gemeente deze optocht en homo's die die dag toch op straat verschijnen worden in elkaar geslagen. Rutte moet het ook maar hebben over het Chimki-bos. Hier wordt op initiatief van de overheid een snelweg aangelegd door een eeuwenoud bos. Het gebruik van geweld om tegenstanders van de snelweg uit de weg te ruimen vormt geen uitzondering. Voorvechtster Jevgenija Tsjirikova weet er alles van. In het Kremlin horen ze niet graag haar naam.
Als Rutte daadwerkelijk indruk wil maken dan confronteert hij niet alleen Medvedev met deze onderwerpen, maar ook Poetin. De laatste heeft het immers voor het zeggen in Rusland.

'Mooie Joelia' heeft thuis weinig vrienden

De ramen zijn gesloten, de rolluiken omlaag en het ijzeren hek is dicht. De villa van Joelia Timosjenko in Dnjepropetrovsk, de stad waar zij is geboren, oogt verlaten. Ruim drie maanden is de Oekraïense oppositieleider niet thuis geweest.
Want de 50-jarige Timosjenko - beroemde blonde vlecht, mooi, mantelpakjes, felle retoriek - zit vast in de Oekraïense hoofdstad Kiev. 's Lands bekendste politicus staat sinds juni dit jaar terecht voor machtsmisbruik bij het gasakkoord dat Oekraïne in 2009 sloot met Rusland. Tijdens het proces mag ze Kiev niet verlaten. De oud-premier belandt begin augustus zelfs in de cel, omdat ze niet opstaat voor rechter Rodjion Kirijev en hem beledigt. Als het goed is, maar niets is zeker (de rechter heeft al een paar keer een pauze van twee weken ingelast), volgt morgen haar vonnis. De openbare aanklager eist een gevangenisstraf van zeven jaar. In binnen- en buitenland, met de Westerse leiders voorop, wordt beweerd dat het gaat om een politiek proces. President Viktor Janoekovitsj wil zich ontdoen van zijn grootste concurrent.
Populair is Timosjenko niet in haar eigen Dnjepropetrovsk, bijna vierhonderd kilometer ten zuidoosten van Kiev. Tijdens de presidentsverkiezingen vorig jaar haalt ze minder stemmen dan Janoekovitsj. De inwoners vinden dat ze niet veel heeft gedaan voor Dnjepropetrovsk en weten: wie in Oekraïne rijk is geworden, kan dat nooit op een eerlijke manier hebben gedaan. Terwijl ze wel beweert voor een rechtvaardig Oekraïne te strijden, zegt hoofdredactie Jelena Garagoets van de onafhankelijke, lokale krant Litsa.
Rond het huis van Timosjenko staan de villa's van haar familieleden. Achter hekken en omringd met camera's. Bij een van de poorten staat een bewaker. De woningen zijn nog geen jaar oud en alles zit er schoon en verzorgd uit. Zelfs het gras buiten het hek aan de straat wordt besproeid.
De wat vervallen woning met scheve kozijnen en het vergane geel op de buitenmuren van de 51-jarige Aleksander Morzajev grenst aan het luxe villacomplex van de Timosjenko's. Zijn huis staat te koop. Maar dat heeft niets te maken met zijn buren. ,,Dat is mijn eigen keus." Van Timosjenko merkt hij weinig. ,,Ik weet nooit of ze thuis is. Je ziet haar nooit lopen over straat. Toen ze nog premier was, merkte ik het alleen als er politieauto's voorbij reden." Hij heeft het niet op haar. Net als de andere omwonenden die in kleine houten huisjes wonen. Zijn stem ging niet naar zijn stadsgenoot. ,,Ze heeft nooit wat voor ons betekend. Ze heeft er niet voor gezorgd dat Dnjepropetrovsk EK-wedstrijden toegewezen kreeg."
Toch neemt hij het voor haar op en gelooft hij dat ze de dupe is van een politiek spel. ,,Het is een showproces net als onder Stalin gebeurde. Waarom gebeurt het nu en niet eerder? Dit is geen zaak, waarvoor iemand in de gevangenis hoort te zitten."
Antonina Boljoera (62) moet even nadenken, waarom Timosjenko niet geliefd is in Dnjepropetrovsk. In een restaurant aan de oever van de rivier de Dnjepr veegt ze met een servet over haar lippen. Boljoera was de boekhoudster van Timosjenko, toen ze rijk werd in de gaswereld en de bijnaam 'Gasprinses' verwierf. Nu zit ze in het Oekraïense parlement namens Blok Joelia Timosjenko. ,,Al de mensen hier werken in de fabrieken van Rinat Achmatov (de rijkste man van Oekraïne, FA). Hij steunt Janoekovitsj." Dan zegt ze: ,,Joelia is van heel Oekraïne. Niet alleen van Dnjepropetrovsk."

Optimaal bruin worden doe je zo

Met de lange winter voor de deur of achter zich willen de Russen tijdens de zomer zo goed mogelijk bruin worden en zo veel mogelijk zon meepikken. Dus liggen ze op het strand met hun armen gedraaid, zodat de binnenkant ook verkleurt. Maar naast liggen is ook een andere houding populair voor een optimale bruine kleur: staan. Met een boek, de armen gedraaid achter het hoofd, kletsend met anderen, met een biertje erbij of met het eten van de populaire zonnebloempitten.

Op het zandstrand van Anapa aan de Zwarte Zee:





Op het grasveld aan een meer in Moskou:




Op het kiezelstrand van Sotsji aan de Zwarte Zee: