Regels in de Russische rij

Russen en rijen. Het is altijd opletten, het is er altijd een chaos en de rijen kennen hun eigen regels. Of het nou bij de supermarkt is, bij de bank of het treinstation.
Een nummertje trekken, bestaat bijna niet in Rusland. Om te weten achter wie je moet staan, vraag je als je binnenkomt bij de bank. In dit geval de Sberbank waar ik kom om de maandelijkse elektriciteitsrekening te betalen: ,,Kto posledni (wie is de laatste)?" ,,Ja (ik)", krijg je dan te horen en je sluit netjes achter die persoon aan. Vervolgens moet je zelf opletten, want je kunt dezelfde vraag ook verwachten.
Dit is een belangrijke vraag, want de Russen verlaten graag de rij. Sommigen gaan buiten een sigaret roken en anderen gaan op een stoel zitten. Weer anderen gaan kijken of een andere rij korter is, zoals de vrouw voor mij deed, toen ik in de rij stond op het treinstation van Nizjni Novgorod voor een kaartje naar Moskou. Ze vragen dan of jij even op hun plek wilt letten. Om vijftien minuten later terug te komen of helemaal niet, zoals de vrouw in Nizjni Novgorod. Terwijl ik haar plek beschermde tegen indringers.
Die liggen namelijk op de loer. In de rij staat iedereen dicht op elkaar. De Rus zet je meteen klem. Je hoeft je maar even naar achter te bewegen of je botst al tegen iemand aan. Een meter afstand houden is er niet bij. Dat is erg fijn voor bij het pinnen met je creditcard of geld halen bij een automaat. Het is begrijpelijk dat iedereen bovenop elkaars lip staat. Want als je in de rij iets te veel ruimte overlaat tussen jezelf en de persoon voor je dan wordt die plek ingenomen door iemand anders die denkt dat de rij voor jou begint.
De regels in de Russische rij hebben een oorzaak: zeventig jaar communisme, zeggen Andrej (50) en Anna (30). ,,De winkels waren leeg. Voor alles moest je in de rij staan tot er iets was: brood, melk, aardappels", zegt Andrej. Anna herinnert zich hoe ze als klein meisje twee uur in de rij stond voor brood of worst. ,,Als er worst was dan was er alleen genoeg voor de eerste drie mensen. De anderen moesten wachten. Maar ondertussen waren er Russen die probeerden voor te dringen en zodra ze een ruimte zagen binnen de rij daar gingen staan. Vandaar dat iedereen dicht op elkaar staat." Ze praat er met afschuw over en trekt een vies gezicht.
Andrej haalt een anekdote op uit 1984, waar hij lachend aan terugdenkt. ,,Ik stond te wachten op worst. Er was niks. Totdat een aantal worsten op de toonbank werd gelegd. Iedereen sprong er bovenop. Ik kon er nog net eentje bemachtigen. Ik voelde me de gelukkigste persoon op aarde. Het zit nog altijd in de hoofden van de mensen om dicht op elkaar te staan. Net als kijken of een andere rij korter is. Ik ben opgegroeid in het communisme. Anderen deels. Er zullen generaties overheen gaan, voordat Russen leren normaal in de rij te staan."
Tot slot een laatste truc. Te gebruiken in de rij van elke supermarkt. Zoals iedereen ga je in de supermarkt met je karretje vol boodschappen op zoek naar de kortste rij. Je kijkt of de persoon voor je niet al te veel boodschappen in zijn winkelwagentje heeft en is dat het geval dan sluit je aan en denkt blij: dit gaat lekker snel. Misgegokt in Rusland. Het is me al vaker overkomen dat een vrouw voor me met een haast lege kar met slechts vijf producten in de rij staat en haar man/vriend aan komt lopen met zijn armen vol tandpasta, worst, kaas, groente en afwasmiddel en het tot dan toe vrijwel lege wagentje vult. Daar sta je dan, terwijl je dacht soepel door de rij te komen.

Wellicht is dit de mooiste rij. Bij de eerste McDonald's van Rusland, Moskou 1990.