Terwijl ze de kist van haar zoon kust, prevelt Ljoedmila Doronina: ,,Poetin heeft je vermoord. Dat weten we allemaal.” Daarna dragen twee mannen de kist met daarin de Russische nationaal-bolsjewistische activist Aleksandr Dolmatov naar zijn laatste rustplaats om er vervolgens met bezweette hoofden aarde erover te scheppen. Poetins onderdrukkende systeem heeft haar zoon kapotgemaakt, meent moeder Dolmatov. Ze is de enige die iets zegt.
Hij ligt nu naast zijn vader in de besneeuwde bossen buiten Moskou. Op 17 januari pleegde de 35-jarige Dolmatov zelfmoord in een Rotterdams uitzetcentrum. Vorig jaar was hij naar Nederland gevlucht. In Rusland werd de grond hem te heet onder de voeten, nadat hij werd gezocht vanwege rellen op 6 mei, een dag voor de inauguratie van president Vladimir Poetin. Nadien had de Russische geheime dienst zijn huis en dat van zijn moeder bezocht.
Sinds Dolmatovs dood gieren de vragen en geruchten rond over de motieven. Was hij doorgedraaid in Nederland door zijn uitzichtloze situatie? De Immigatie- en Naturalisatiedienst (IND) wilde hem terugsturen naar Rusland. Zelfmoord komt vaker voor onder asielzoekers. Wilde Nederland graag van hem af? Een politieke vluchteling opnemen in het huidige vriendschapsjaar tussen beide landen komt ongelegen. Gaat zaken doen boven het menselijk belang en schopt Nederland liever niet tegen Russische schenen?
Zat de Nederlandse bureaucratie te slapen? Niet op de hoogte van de laatste politieke ontwikkelingen in Rusland, met huiszoekingen, arrestaties en strengere wetten tegen protesten. Dolmatov stond bij terugkeer een boete te wachten 500 roebel (12,50 euro), meende de IND. Of dacht de IND als we Dolmatov opnemen, komen er straks meer Russen naar Nederland. Dat niet. Andere vraag: waarom zat Dolmatov in een uitzetcentrum, nadat hij in beroep was gegaan tegen zijn afwijzing? Dat hoort niet, meent zijn Nederlandse advocaat.
Of zat de Russische geheime dienst achter hem aan? Tot twee keer zou Dolmatov geweigerd hebben voor de FSB te werken. Beschikte Dolmatov, werkzaam als raketingenieur, over geheime kennis van Russische raketten en kon hij die door hebben gespeeld aan het Westen? Een warrige afscheidsbrief met spelfouten en vreemde uitlatingen zorgt voor meer vraagtekens. In afwachting van het onderzoek, ingesteld door staatssecretaris Fred Teeven (Justitie en Veiligheid), zwijgt Nederland. De Russische autoriteiten willen dat Dolmatovs dood wordt onderzocht en laten verder niets van zich horen. Waarom zouden ze ook? Van deze activist zijn ze af.
Nadat de twee begrafenismedewerkers, in groene camouflagekleren, hun werk hebben gedaan, loopt iedereen nog een keer langs Dolmatovs graf. Op de achtergrond speelt een blaasorkest verschillende nummers, waaronder het Russische volkslied. Het is een sobere begrafenis. Bloemen liggen op Dolmatovs graf. Twee kaarsjes branden. Geen toespraken.
Zwijgzaam is het ook eerder op de dag bij de herdenkingsdienst in het Sacharovcentrum, een mensenrechtenorganisatie. Dolmatovs kist met zijn foto erop staat opgesteld in een zaal. Twee uur lang worden bloemen neergelegd. Verder niets. Dolmatovs moeder, geheel in het zwart, zit op een bank omringd door vrienden en familie. Edoeard Limonov, leider van de nationaal-bolsjewistische partij Een Ander Rusland en iemand die graag allerlei geruchten over Dolmatovs dood de wereld inslingert, staat twee uur naar de kist te staren. Alleen het geklik van de camera’s van persfotografen vullen de ruimte wanneer iemand bloemen legt. Collega’s van Dolmatov, zowel moeder als zoon, laten zich amper zien, want ze kunnen zich beter maar niet tonen bij een vijand van de staat. Van Nederlandse zijde, behalve journalisten, komt niemand opdagen.
Het geklik van de camera’s bereikt een hoogtepunt als Sergej Oedaltsov, een bekende oppositieleider van het extreme Links Front, zijn bloemen neerlegt. Buiten geeft hij interviews en komt het tot een vechtpartij tussen hem en nationaal-bolsjewieken, die hem verwijten de herdenkingsdienst te gebruiken als eigen pr-podium. Niet alleen toont de oppositie hiermee haar verdeeldheid, het Kremlin kan weer eens in haar handen wrijven. De staatstelevisie zendt de beelden keurig uit. Is dit nou de oppositie? Willen deze in de sneeuw rollebollende vechtersbazen Rusland leiden? Dat is toch geen alternatief, heeft Poetin nu als argument in handen.
Pas op het einde van de dienst doorbreekt een oudere vrouw de stilte. Huilend legt ze haar bloemen voor de kist en steekt kaarsjes aan. Ze gaat zitten achter Dolmatovs moeder. Snikkend zegt ze: ,,Waar zijn de collega’s? We zwijgen allemaal. Omdat we bang zijn dat alles op de televisie komt.” Voor je eigen leven is zwijgen in Poetins Rusland de meest veilige optie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten