Over lulmeiers, lulhannesen en kuthufters (1)

Matjoegi (scheldwoorden), ze zouden tot elk basispakket moeten horen bij de integratie in een land. Tot januari dit jaar zou ik in Rusland zeker zijn gezakt voor de inburgeringstest.
Ik kende er een aantal. Ik was eens een keer voor choej (lul) uitgescholden toen ik in de zomer van 2011 bij de immigratiedienst in de badplaats Anapa belandde voor een registratie, omdat mijn hotel dat weigerde. Het hotel kreeg vervolgens een belletje van de immigratiedienst en ik kreeg van de hoteleigenaar op mijn flikker. Hij had liever niet de autoriteiten achter zich aan. Toen alles weer goed was, ontkende hij in alle toonaarden mij te hebben uitgescholden. Hij lachte zijn vriendelijkste gezicht erbij.

Russische vrienden hadden mij al tijdens een avondje pizza eten ergens in een Moskouse buitenwijk met uitzicht op rijen flats onderwezen in de scheldwoorden pizda (kut), bljadj (hoer, en regelmatig gebruikt door Russische twitteraars) en jebat (neuken). Het was het begin van een legendarische avond, nacht en ochtend, die eindigde met een potje bowlen om 05.00 uur en een eigen biertap bij de baan.
Tot zo ver mijn basiskennis schelden. Maar dankzij Viktor Jerofejev ga ik tegenwoordig goed gewapend over straat. In januari interviewde ik deze schrijver en Sovjetdissident voor het mensenrechtenfestival Movies that Matter. Jerofejev speelt de hoofdrol in de film Russian Libertine. Het is een documentaire, waarin Jerofejev zijn kijk op het hedendaagse Rusland laat zien. In maart meer daarover op mijn blog.
Wat doe je als je een schrijver interviewt? Heel logisch, je duikt in een van zijn boeken. De keuze viel op Een vrolijke hel, het Rusland van Poetin, een essaywerk uit 2007. Het tweede hoofdstuk Het Russische scheldtoneel behoort inmiddels voor mij tot een van de hoogtepunten uit de Russische literatuur.
Schelden in Rusland is ondenkbaar, schrijft Jerofejev. ,,Je hebt het Oeralgebergte met zijn malachietstenen en je hebt de Russische spreektaal, die bol staat van mat (schuttingtaal). Mat is een deel van de Russische identiteit."
Roegat (schelden) is juist actueler dan ooit. Vorige maand kwamen politici met het idee om op vloeken in de media een geldboete te zetten van maximaal 75 euro voor burgers, hoogstens 497 euro voor ambtenaren en maximaal 4.969 euro voor rechtspersonen. Al eerder in Poetins Rusland, schrijft Jerofejev, kwamen parlementariërs met het plan om het gebruik van choej, pizda, bljad en jebat te bestraffen met een tijdje in de bak.
Een van de afgevaardigden van dit onzalige idee bekende op school als klein jongetje ook weleens zich gezondigd te hebben. ,,Ni choeja" (geen klote), antwoordde hij op de vraag van de lerares of hij zijn huiswerk had gedaan. Hij schaamt zich er nog voor, komt Jerofejev achter in een gesprek met deze brave hendrik.
Jerofejev noemt mat schilderachtig. Hij introduceert een rij scheldwoorden die ,,sprookjesachtige fantomen zijn van personages in het nationale taaltheater. Heel Rusland is daar acteur". Raspidzdjaka (kutwijf, helleveeg), moedak (eikel), moedozvony (lulmeiers), dolbajoby (zeikstralen), vybljadki (hoerenzonen), oejobysji (neukafval, uitschot), pizdjoeki (kuttenkoppen, schijtlijsters), pizdoboly (ouwehoeren), pizdarvantsy (kuthufters) en pizdodoeji (lulhannesen).
Voor wie zich extra zeker wil voelen in de Russische schuttingtaal dient ook nog eens de twee belangrijkste krachttermen, volgens Jerofejev, aan zijn/haar repertoire toe te voegen: job tvojoe mat (heb je moeder geneukt) en posjol na choej (ga op de lul). De eerste komt van pjos job tvojoe mat (de hond heeft je moeder geneukt) en het resultaat daarvan is een hondenjong, een soekin syn (tevenzoon, klootzak).
Tot het lexicon van de matersjtsjiniki (mat-gebruikers) behoort ook een braaf scheldwoord, dat mijn fixer in Machatsjkala haast om de minuut uitsprak: jolki-palki (jeetje mina). Ook de naam van een een bekende keten van Russische buffetrestaurants.
Binnenkort meer over de culturele geschiedenis van mat.

‘In de kleuren van Zenit zit geen zwart’

Dit artikel stond op 14 februari in De Standaard.
Het Russische Zenit Sint-Petersburg, waar de Belgen Alex Witsel en Nicolas Lombaerts pelen, choqueerde al vaak door zijn flagrant racistische supporters. Vanavond ontvangt het in de Europa League Liverpool, met donkere spelers in de gelederen.

Als de trein vanuit Moskou de eerste wijken van Sint-Petersburg passeert, klinken buiten de welkomstwoorden: ‘In de kleuren van Zenit zit geen zwart.’ De leuze staat langs het spoor in graffiti op muren. Het is het ontvangst van de harde kern voetbalfans van landskampioen Zenit Sint-Petersburg.
In december bereikte een op deze tekst gebaseerd manifest de buitenwereld. Op de supporterssite Landskrona verklaarden fans hun principes ‘voor traditioneel voetbal’. Het eerste elftal moet bestaan uit spelers uit de eigen stad en regio. Lukt dat niet dan zijn voetballers uit Noord-West en Centraal Rusland welkom en verder als in een piramide naar beneden: de rest van Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland, slaven, de Baltische landen en Scandinavië. Tot slot Europeanen. Spelers uit de overige continenten hebben geen prioriteit. Homoseksuele voetballers staan ook niet op de verlanglijst.
In het manifest benadrukken de fans: ‘Wij zijn geen racisten. Voor ons is het ontbreken van zwarte spelers in Zenit alleen een teken van traditie, dat de identiteit van de club en niets meer dan dat benadrukt.’
De wereld viel over Zenit heen en noemde het manifest racistisch. ‘Deze zaak is enorm opgeblazen’, reageert Aleksandr (40) in een café vijf minuten lopen van het stadion van Zenit. Hij behoort tot de fanati, de harde kern van supporters en reist duizenden kilometers om de uitwedstrijden van Zenit te bezoeken.
‘Iemand mag dit racisme noemen, maar ik ben het daar niet mee eens. Dit manifest is tegen het moderne voetbal, zoals het koopgedrag van Manchester City. De supporters willen zich identificeren met spelers zoals zijzelf. Met mensen uit hun eigen stad. Wij zijn geen racisten. Het is mij om het even of er donkere spelers in het veld staan. Hier lopen toch ook Hulk en Witsel rond?’
Aleksandr noemt deze twee donkere spelers als bewijs dat het met racisme meevalt. Toch hangt rond Zenit een geur van discriminatie. De club zou jarenlang geen donkere spelers willen kopen, omdat de fans dat niet zouden accepteren. De Braziliaan Vagner Love van het Moskouse CSKA noemde Zenit de ‘meest racistische club van Rusland’. In het verleden gooiden fans bananen naar donkere spelers en maakten oerwoudgeluiden.

Bij Zenit, zowel binnen de club als bij de fans, ligt het onderwerp gevoelig. Niet iedereen wenst erover te praten. In het bestuursgebouw van Zenit verzet perswoordvoerder Jevgeni Goesev (35) zich tegen het beeld van een racistische club. De club wijst elke vorm van racisme af. ‘Alleen 315 supporters staan achter het manifest. Door heel Rusland heeft Zenit twaalf miljoen fans. Hulk heeft onlangs in een interview gezegd dat hij geen last heeft van racisme en na dat eerste manifest kwam een verklaring, waarin het standpunt nog eens werd uitgelegd.’
Goesev ontkent niet dat er racisten onder de fans zitten. ‘Natuurlijk zitten er nationalisten bij, zoals bij elke club. Als ze onze regels overtreden, krijgen ze een stadionverbod. Maar we weten niet wie zij zijn. Tijdens de wedstrijden lopen ze niet rond met hakenkruisen.’
In een fanshop in een zijstraat van de Nevski Prospekt, de rode loper van de stad, klinken clubliederen uit de luidsprekers. Shirts, sjaals en mutsen liggen op de fans te wachten. ‘De shirts van Witsel en Hulk zijn het meest populair’, zegt verkoper Valeri Pimanov (21) achter de toonbank. ‘Zij zijn nieuw. Van Denisov worden er minder verkocht’, lacht hij.

Aanvoerder Igor Denisov kon niet accepteren dat de nieuwkomers Hulk en Witsel meer salaris kregen dan sleutelspelers als hij. ‘Wij verdienen meer respect’, zei hij in een interview met de Russische krant Sport-Ekspress. Met gasbedrijf Gazprom als steenrijke hoofdsponsor kocht de landskampioen vorig jaar voor vijftig miljoen euro Hulk en voor veertig miljoen euro Witsel. Hun salarissen leidden tot scheve gezichten binnen de selectie. Denisov wordt nu gezien als geldwolf.
Pimanovs collega’s Andrej Medvedev (23) en Maksim Jegorov (21) komen bij hem staan. Ze zijn ervan overtuigd dat racistische fans binnen Zenit rondlopen en dat ze een ongekende invloed hebben. ‘De club durft niet in te grijpen. Deze supporters zijn de gangmakers in het stadion. Het gaat om twee- tot drieduizend fans’, zegt Medvedev.
Jegorov vult hem aan: ‘Zij bepalen de sfeer. Als zij er niet bij zijn, verliest Zenit. Als er steeds meer donkere spelers komen, gaan deze fans niet naar de wedstrijden.’
De ogen staan extra gericht op Rusland vanwege het wereldkampioenschap voetbal over vijf jaar in eigen land. Het land heeft een beroerde reputatie als het gaat om tolerantie tegenover buitenlanders. Mensenrechtenorganisatie Sova kwam in januari met voorlopige cijfers over xenofoob geweld. Vorig jaar werden in Rusland achttien mensen vermoord en minstens 171 raakten gewond. Sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991 trekt Rusland als een magneet immigranten uit Centraal-Azië en de Kaukasus aan.

‘Voetbal maakt deel uit van dit maatschappelijke probleem’, zegt Aleksandr Vinnikov (68) in zijn werkkamer in het centrum van Sint-Petersburg. Hij zit bij de groepering Rusland zonder racisme. ‘Mensen grijpen terug naar tradities als antwoord op de globalisering. Rusland is zeventig jaar gesloten geweest van de buitenwereld door het communisme. Als je niet met andere volkeren in aanraking komt, raak je daar niet aan gewend.’
Bij Zenit ligt de oplossing op het veld, denkt Pimanov in de fanshop: ‘Als Zenit wint dankzij donkere spelers hoor je niemand meer.’

In Poetins Rusland kun je maar beter zwijgen

Terwijl ze de kist van haar zoon kust, prevelt Ljoedmila Doronina: ,,Poetin heeft je vermoord. Dat weten we allemaal.” Daarna dragen twee mannen de kist met daarin de Russische nationaal-bolsjewistische activist Aleksandr Dolmatov naar zijn laatste rustplaats om er vervolgens met bezweette hoofden aarde erover te scheppen. Poetins onderdrukkende systeem heeft haar zoon kapotgemaakt, meent moeder Dolmatov. Ze is de enige die iets zegt.

Hij ligt nu naast zijn vader in de besneeuwde bossen buiten Moskou. Op 17 januari pleegde de 35-jarige Dolmatov zelfmoord in een Rotterdams uitzetcentrum. Vorig jaar was hij naar Nederland gevlucht. In Rusland werd de grond hem te heet onder de voeten, nadat hij werd gezocht vanwege rellen op 6 mei, een dag voor de inauguratie van president Vladimir Poetin. Nadien had de Russische geheime dienst zijn huis en dat van zijn moeder bezocht.
Sinds Dolmatovs dood gieren de vragen en geruchten rond over de motieven. Was hij doorgedraaid in Nederland door zijn uitzichtloze situatie? De Immigatie- en Naturalisatiedienst (IND) wilde hem terugsturen naar Rusland. Zelfmoord komt vaker voor onder asielzoekers. Wilde Nederland graag van hem af? Een politieke vluchteling opnemen in het huidige vriendschapsjaar tussen beide landen komt ongelegen. Gaat zaken doen boven het menselijk belang en schopt Nederland liever niet tegen Russische schenen?

Zat de Nederlandse bureaucratie te slapen? Niet op de hoogte van de laatste politieke ontwikkelingen in Rusland, met huiszoekingen, arrestaties en strengere wetten tegen protesten. Dolmatov stond bij terugkeer een boete te wachten 500 roebel (12,50 euro), meende de IND. Of dacht de IND als we Dolmatov opnemen, komen er straks meer Russen naar Nederland. Dat niet. Andere vraag: waarom zat Dolmatov in een uitzetcentrum, nadat hij in beroep was gegaan tegen zijn afwijzing? Dat hoort niet, meent zijn Nederlandse advocaat.
Of zat de Russische geheime dienst achter hem aan? Tot twee keer zou Dolmatov geweigerd hebben voor de FSB te werken. Beschikte Dolmatov, werkzaam als raketingenieur, over geheime kennis van Russische raketten en kon hij die door hebben gespeeld aan het Westen? Een warrige afscheidsbrief met spelfouten en vreemde uitlatingen zorgt voor meer vraagtekens. In afwachting van het onderzoek, ingesteld door staatssecretaris Fred Teeven (Justitie en Veiligheid), zwijgt Nederland. De Russische autoriteiten willen dat Dolmatovs dood wordt onderzocht en laten verder niets van zich horen. Waarom zouden ze ook? Van deze activist zijn ze af.

Nadat de twee begrafenismedewerkers, in groene camouflagekleren, hun werk hebben gedaan, loopt iedereen nog een keer langs Dolmatovs graf. Op de achtergrond speelt een blaasorkest verschillende nummers, waaronder het Russische volkslied. Het is een sobere begrafenis. Bloemen liggen op Dolmatovs graf. Twee kaarsjes branden. Geen toespraken.
Zwijgzaam is het ook eerder op de dag bij de herdenkingsdienst in het Sacharovcentrum, een mensenrechtenorganisatie. Dolmatovs kist met zijn foto erop staat opgesteld in een zaal. Twee uur lang worden bloemen neergelegd. Verder niets. Dolmatovs moeder, geheel in het zwart, zit op een bank omringd door vrienden en familie. Edoeard Limonov, leider van de nationaal-bolsjewistische partij Een Ander Rusland en iemand die graag allerlei geruchten over Dolmatovs dood de wereld inslingert, staat twee uur naar de kist te staren. Alleen het geklik van de camera’s van persfotografen vullen de ruimte wanneer iemand bloemen legt. Collega’s van Dolmatov, zowel moeder als zoon, laten zich amper zien, want ze kunnen zich beter maar niet tonen bij een vijand van de staat. Van Nederlandse zijde, behalve journalisten, komt niemand opdagen.

Het geklik van de camera’s bereikt een hoogtepunt als Sergej Oedaltsov, een bekende oppositieleider van het extreme Links Front, zijn bloemen neerlegt. Buiten geeft hij interviews en komt het tot een vechtpartij tussen hem en nationaal-bolsjewieken, die hem verwijten de herdenkingsdienst te gebruiken als eigen pr-podium. Niet alleen toont de oppositie hiermee haar verdeeldheid, het Kremlin kan weer eens in haar handen wrijven. De staatstelevisie zendt de beelden keurig uit. Is dit nou de oppositie? Willen deze in de sneeuw rollebollende vechtersbazen Rusland leiden? Dat is toch geen alternatief, heeft Poetin nu als argument in handen.
Pas op het einde van de dienst doorbreekt een oudere vrouw de stilte. Huilend legt ze haar bloemen voor de kist en steekt kaarsjes aan. Ze gaat zitten achter Dolmatovs moeder. Snikkend zegt ze: ,,Waar zijn de collega’s? We zwijgen allemaal. Omdat we bang zijn dat alles op de televisie komt.” Voor je eigen leven is zwijgen in Poetins Rusland de meest veilige optie.

'Wat was er gebeurd als Hitler hier had gewonnen?'

Het doet Russen pijn dat het Westen hun rol tijdens de Tweede Wereldoorlog vergeet. Terwijl de Slag om Stalingrad, die vandaag zeventig jaar geleden eindigde in een zege voor de Sovjet-Unie, wordt gezien als een van de keerpunten van de oorlog. ,,Vraag maar aan jouw politici, aan jouw land, waarom jullie ons niet bedanken.”

,,Hier in Stalingrad begon het. Het was de ommekeer tijdens de oorlog. We voelden ons zo krachtig, nadat we de sterke Duitsers bij Stalingrad hadden verslagen. We waren ervan overtuigd dat we de oorlog zouden winnen. Wat was er gebeurd als Hitler hier had gewonnen? Het doet pijn dat andere landen dat niet zien en weinig weten over onze strijd, terwijl wij zoveel mensen hebben verloren.”
Irina Letoenovskaja (67), geboren in 1945, noemt zichzelf een dochter van de overwinning. Ze zit op een bankje in de kerk op de beroemde heuvel Mamajev Koergan, het hart van de Slag om Stalingrad, de stad die van 23 augustus 1942 tot en met 2 februari 1943 het strijdveld was tussen Hitlers Duitsland en Stalins Sovjet-Unie. De heuvel was van strategisch belang met uitzicht over de rivier de Volga, het centrum van de stad, de fabrieken en de spoorlijn van toen Stalingrad, tegenwoordig Volgograd in het zuiden van Rusland.

De bewondering voor de soldaten groeit meer en meer op Mamajev Koergan tijdens de wandeling naar boven om het immense oorlogsstandbeeld ‘Het moederland roept’, met getrokken zwaard, van dichtbij te bekijken. Bij -11 graden snijdt de wind in het gezicht. De mist voorkomt een goed uitzicht over de stad. De sneeuw stuift aan alle kanten op. Even een pen vasthouden of een foto maken gaat nog net, maar dan doen de vingers al zeer.
Stalingrad was de hel op aarde. In totaal overleden hier 850.000 Russen. Duitsland liep zware klappen op: 1,1 miljoen soldaten stierven of raakten gewond. In een etmaal kon Mamajev Koergan tien tot twaalf keer in handen vallen van de tegenstander, zegt gids Ljoebov Basjkirova (27) bij een panorama van de strijd om de heuvel in het plaatselijke oorlogsmuseum. ,,Het duurde tien jaar, voordat de grond schoon was van oorlogspuin”, vertelt ze.

Stalingrad was cruciaal voor de gehele oorlog, zegt museumdirecteur Boris Oesik (70) op luide toon in zijn werkkamer. Historici geven hem gelijk. ,,Hitler wilde de stad om vervolgens door te kunnen stoten naar de olie in Azerbeidzjan. Die had hij nodig. Aan de grens stond het Turkse leger al klaar om de Sovjet-Unie binnen te vallen. Japan was in het oosten hetzelfde van plan. Dat zijn feiten. Toen de Sovjet-Unie had gewonnen gaf ze het initiatief niet meer uit handen. Het was een mentale zege. Hitler had bij Stalingrad te veel mensen verloren. Hij had geen plan meer. Na onze overwinning kon het Westen een tweede front openen.”
Oorlogsherinneringen te over in Volgograd, waar straat voor straat, plein voor plein en huis voor huis werd gevochten. De kapotgeschoten molen achter het museum is blijven staan. Net als de muur om het zwaarbevochten huis van Pavlov, die de Russen onder leiding van sergeant Jakov Pavlov vrij moesten krijgen van Duitsers. Straten dragen namen van generaals of verwijzen naar divisies. Nu de herdenking eraan komt, hangen overal in de stad vlaggen en posters.

Dat is in het eigen Rusland, waar de Grote Vaderlandse Oorlog elk jaar zo uitgebreid mogelijk wordt herdacht met televisieseries, films en boeken. Maar in het Westen worden de Amerikanen, Britten en Canadezen bedankt voor de bevrijding. De Sovjet-Unie krijgt amper lof toegezwaaid en al helemaal niet vanwege de Slag bij Stalingrad. Veruit de meeste slachtoffers vielen aan Sovjetzijde, ruim 23 miljoen burgers en soldaten. De Russische grond trilde van noord naar zuid.
Het gebrek aan erkenning steekt de Russen. Niet alleen bij Letoenovskaja in de kerk op Mamajev Koergan. Ook bij museumdirecteur Oesik. Onrustig loopt hij rond in zijn kamer. ,,Ja, natuurlijk doet dat zeer”, zegt hij verbitterd. ,,Ik heb twee ooms verloren door de oorlog. Jonge mensen gaven hun leven voor een ander. Na Stalingrad hebben we Boedapest en Warschau bevrijd. Uiteindelijk zaten we in Berlijn.”

In de triomfzaal van het museum luisteren honderd overlevenden van de de Slag om Stalingrad naar een herdenkingsconcert. Een van hen is de 79-jarige Ljoedmila Moekovina. Terwijl haar generatiegenoten na afloop snel hun jas pakken, vertelt ze op een bankje in de hal over haar oorlogsverleden. Hoe Stalingrad in vlammen stond door de Duitse bombardementen. Maar dat ze haar leven dankt aan een Duitse soldaat, die haar een doortocht gaf naar een wijk, waar minder werd gevochten.
Met haar broze stem blijft ze herhalen dat de wereld Stalingrad niet mag vergeten en haalt uit naar degenen die dat wel doen. ,,Vraag maar aan jouw politici, aan jouw land, waarom ze ons niet bedanken. Dat moet je niet bij mij doen. Dit is politiek. We waren na de oorlog de vijand van de Amerikanen. Het socialisme tegenover het kapitalisme.”

De Koude Oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zette de toon. In Grand Café in het centrum van Volgograd weten Valera Loenjev (27) en Dmitri Vernjak (28) het antwoord daarom wel. Samen werken ze bij een reclamebureau en delen een pizza. Tegenover het café brandt buiten het eeuwige vuur voor de slachtoffers van de oorlog. Bloemen en een soldatenhelm met gaten liggen ernaast. ,,Buitenlandse politici veranderen bewust de feiten over onze overwinning, zoals Poolse nationalisten graag doen”, zegt Vernjak gefrustreerd. ,,Ze zien ons als de vijand, vanwege de rol van de Sovjet-Unie.”
Loenjev kijkt naar de andere overwinnaar van de Tweede Wereldoorlog, die vervolgens het tijdsbeeld in het West-Europa bepaalde. ,,De Verenigde Staten kwamen met hulp en sindsdien domineren ze Europa. Die doet wat Amerika zegt. Maar wij worden als negatief afgeschilderd. Wij krijgen het verwijt dat we Oost-Europa hebben bezet, terwijl de Verenigde Staten in het Westen ook hun ideologie hebben verspreid. Zo slecht hadden landen als Polen het niet. Het levensniveau lag daar hoger dan in de Sovjet-Unie.”

Vernjak en Loenjev beseffen dat hun land te maken heeft met een negatief imago, waar Rusland moeilijk van verlost raakt. Vernjak richt zich op de Westerse politici. ,,Als zij positiever over ons gaan praten dan volgen de burgers vanzelf. Negatieve beelden komen van pas, omdat iedereen strijdt om olie en gas, zoals in Afghanistan, Irak en nu ook Syrië.” Loenjev vult hem aan: ,,Politici hebben een buitenlandse vijand nodig om de burger af te leiden van de eigen problemen.”
Volgograd staat tijdens de herdenking volop in de belangstelling. Gasten uit binnen- en buitenland komen naar de stad om de parade te aanschouwen. Vier dagen vooraf oefenen Russische soldaten voor de optocht. Ze krijgen instructies waar ze moeten staan en hoe ze moeten kijken. Luid klinkt het ‘hoeraaaaaaa’ uit de kelen van mannen en vrouwen over het plein als de overwinning wordt gevierd. Straf marcheren ze daarna over het plein. Geweerschoten knallen in de lucht.

Deze keer is zeventig jaar een mooi rond getal, maar hierna sterft de aandacht voor Volgograd. Museumdirecteur Oesik beseft het. Hij is daarom extra blij met het bezoek van een buitenlandse journalist. ,,Ben jij weleens op de televisie geweest in je eigen land om hierover te vertellen?” Hij vergoot zijn ogen van ongeloof als hij hoort dat het antwoord negatief is. ,,We moeten hierover blijven praten. Jij als journalist moet dat doen. Onze veteranen komen nauwelijks in het buitenland. Van de honderd is er een in de Verenigde Staten geweest. Het is te duur voor hen. Een visum betalen, vliegen en dat van een pensioen van 12.000 roebel (295 euro, FA).”
In de kerk op Mamajev Koergan peinst Letoenovskaja over hoe de wereld te vertellen over de Slag bij Stalingrad. Ze beseft dat haar land ondanks de opofferingen geen erkenning krijgt in het buitenland, vanwege de Koude Oorlog. Ze richt zich op de gewone burger. ,,Het begint bij de waarheid. Het draait om de feiten. Die moeten de mensen weten, want politici vertellen alles alleen in hun voordeel. “