Rusland op zijn best

Nog een keer over deze historische zomer. En nee, dit gaat niet over de talloze branden, de smog in Moskou, de recordtemperaturen van veertig graden, de woedende getroffenen, de brandblussende Poetin en het recordaantal aan verdronken Russen.
Nee, dit gaat over de periode toen de zomer nog vrolijk en vriendelijk was. Toen kinderen sprongen in de fonteinen van de Alexandertuinen naast het Kremlin. Toen de ijsverkoop - Russen zijn gek op ijs - hoger lag dan ooit.

En toen de Moskovieten massaal naar het strand gingen. Want wie geen datsja heeft, moet toch wat gedurende zo'n zomer. Dus als de helft van de stad vertrokken is naar zijn buitenhuisje om de hitte te ontvluchten, gaat grofweg de rest naar het strand.
Daarvan zijn er immers genoeg. Langs de rivier de Moskva bevinden zich talloze officiële en niet-officiële stranden. Hip tegen betaling (500 roebel, dj en je eigen, meegebrachte drinken en eten inleveren) of gewoon ouderwets op een grasveldje op een handdoek.
En overal wordt gezwommen in de bruine rivier. Van jong tot oud. Van strings tot ouderwetse badpakken. Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat. Met of zonder strandwacht. Op sommige plekken staan borden met verboden te zwemmen, maar hé dit is Rusland, dus wie houdt zich nou aan de regels?
De Russen maken van een dagje strand een heel uitje. Het liefst gaan ze met een groep. De badmintonrackets gaan mee in de tas, evenals de volleybal. Maar wat bijna helemaal tot de vaste stranduitrusting hoort, is de barbecue. Hier geen Webers of andere luxe, moderne types. Nee, vrijwel elke Rus doet het met dezelfde soort. Een ijzeren, grijzige bak met vier poten en daarboven een rooster. De sjasliek ligt erop en boven menig strand hangt de rook en lucht van gebakken vlees. Het bier en de wodka zijn natuurlijk niet ver weg. Rusland op zijn best.

'De branden zijn een cadeau'

De grond is zwart. Een boomstronk smeult na. Nikolaj Petrov maakt zijn dagelijkse ronde door het verbrande stuk bos bij zijn datsja. Hij controleert of het gedoofde vuur niet ergens oplaait. Iemand moet deze vrijwillige klus doen. De brandweer heeft haar werk gedaan en toezicht vanuit de overheid is er niet. Petrov heeft daarom zijn baas gevraagd of hij eerder mag vertrekken van zijn werk.
Het dorp van Petrov, Tsjornoje ('Zwart), behoort tot een van de vele brandhaarden in Rusland. Het ligt op dertig kilometer afstand ten oosten van de Moskou en het zijn dit soort branden die de Russische hoofdstad onder een dikke laag smog stoppen.
De 55-jarige Petrov - in blauwe overall, handschoenen aan en gewapend met een schep -werkt als fabrieksarbeider in Moskou en weet hoe de situatie daar is. Hij tekent een cirkel in de zandgrond en zet een punt in het midden. 'Dit is Moskou. Alle rook gaat naar de stad. Zoals je ziet, is de lucht hier schoon', lacht hij.
Maar wat kun je aan de branden doen? Weinig, meent Petrov. 'Het is de stevige wind gecombineerd met de extreme droogte', legt Petrov uit tijdens zijn inspectie. ‘We hebben nog nooit zoiets meegemaakt.' Even later zegt hij: 'Tijdens de Sovjet-Unie was er een toezichthouder over de bossen. Maar die is er niet meer. Waarom niet? Dat weet ik niet. Dat kan alleen Poetin vertellen.' Petrov maakt zich er niet druk om. 'De natuur werkt nou eenmaal zo. Er zijn toch ook altijd bosbranden in Spanje en Griekenland?'
De gevolgen van de brand in Tsjornoje zijn zichtbaar. Houten schuttingen zijn zwart geblakerd. Een huis sneuvelde. De muren zijn zwart gekleurd. De bewoners zijn vertrokken. Ook een banja, een Russische sauna, ging in vlammen op. De brandweer wist het vuur na drie dagen te bedwingen.
Petrov legt uit hoe hij tijdens zijn inspectieronde te werk gaat. Als een plek een beetje rookt, probeert hij die zelf te blussen met water. In ergere gevallen zorgt hij ervoor dat een wagen met een watertank en slang langskomt. Zoals het geval is bij een volledige rokende wortel van een boom. 'De brandweer heeft geen tijd hiervoor en is met te weinig om dit werk te doen', zegt Petrov.
Voordat hij het terrein inspecteert, ontmoet Petrov de twee vriendinnen Marina Antonova (44) en Elena Savkina (52). Ze hebben zojuist gekeken naar het verbrande stuk bos dat ongeveer twee vierkante kilometer beslaat. Ze bedanken Petrov voor zijn werk. De twee vrouwen stonden vorige week doodsangsten uit. Hun dierbare spullen lagen klaar voor als ze moesten vetrekken. Hun huis hielden ze zelf nat. De brandweermannen zijn hun helden.
Als oorzaak van de branden kijken ze naar de natuur, de wind en de ongewone hitte. Toch geven ze aan dat er wel iets had moeten gebeuren van te voren. 'We waren niet voorbereid. We hadden graag willen weten wat we in zulke gevallen moeten doen. Nu hebben we dat geleerd', glimlacht Savkina. Ook hadden ze graag materieel in hun buurt gehad om zelf de brand te bestrijden. 'Maar ja, dit is een nieuw gedeelte van het dorp’, zegt Antonova schouderophalend. 'Dat materieel lag daarom niet klaar.'
Vrijwilliger Petrov is er niet rouwig dat de branden de grond bij zijn dorp zwart hebben achtergelaten. 'Op de verbrande grond groeien straks jonge bomen. Dat is een cadeau.'

De smog in Moskou zit overal

Alsof Moskou zelf vandaag in brand staat. Net als afgelopen woensdag. De smog hangt dicht tegen de huizen aan. Het zicht is beperkt. De brandlucht is overal te ruiken door de branden rond de stad. Sommige bevinden zich op twintig tot dertig kilometer.
De smog bepaalt het openbare leven in de hoofdstad. Zelfs de Moskouse metro moet eraan geloven. Onder de grond hangt in de metrostations een lichte mist en de brandgeur dringt door tot in de metrowagons. Steeds meer Moskovieten lopen rond met mondkapjes of houden zakdoeken voor hun gezicht. Een verkoper op straat is binnen de kortste keren door zijn voorraad heen. Russen zonder mondkapje houden angstvallig hun mond dicht en lopen zwijgend door.
Wel of niet de ramen en deuren dicht, dat is het dilemma waar de Moskovieten voor staan. Met overdag temperaturen van rond de 38 graden snakken de inwoners 's nachts naar een beetje verkoeling in hun woningen. De meesten beschikken niet over airconditioning. En het raam openzetten, is er ook niet bij, want dat stinkt direct het hele huis.
Het einde van de bosbranden is nog niet in zicht. Tot en met dit weekend ligt de temperatuur voor Moskou rond de 40 graden. De verlossende regen blijft uit.
Ver weg de stad uit is de enige remedie.