Gemarteld en gestorven op slechts 28-jarige leeftijd in een KGB-gevangenis, maar voor altijd een Nederlandse oorlogsheld. Zijn naam staat in gouden letters op een wit gedenkteken op de Vvdedenskoje begraafplaats in Moskou: G.H.M. Van der Waals. Elk jaar komt op 4 mei op deze plek de Nederlandse gemeenschap in Moskou bijeen om Gerrit van der Waals te herdenken.
Zijn naam staat terecht in het goud geschreven, blijkt na het lezen van de doctoraalscriptie Gerrit van der Waals, een vergeten held door Charles Storm van ’sGravesande, voormalig defensieattaché in Moskou. In 1942 wordt luitenant Van der Waals als krijgsgevangene afgevoerd naar Duitsland. Hij komt terecht in een kazerne in Stanislau, toen Polen, inmiddels Oekraïne. Na een jaar ontsnapt hij en legt te voet zeventig à tachtig kilometer af over de Karpaten om in Hongarije te komen. Dat land is pro-Duitsland, maar het stuurt geallieerde vluchtelingen niet weg.
In Hongarije raakt Van der Waals betrokken bij het verzet. In maart 1944 valt Hitler toch Hongarije binnen. Van der Waals redt het leven van joden door hun paspoorten te vervalsen. In december 1944 slaagt Van der Waals erin zich vanuit Hongarije aan te sluiten bij de geallieerde troepen, in dit geval het oprukkende Rode Leger. Hij wil de Sovjet-Unie voorzien van informatie over de Duitse troepen.
Maar de Russen vertrouwen hem niet. Ze beschouwen Van der Waals door zijn lengte, blonde haar en blauwe ogen als een Duitse spion. Hij valt in handen van de gevreesde organisatie Smersj, dat staat voor Dood aan de Spionnen. Van der Waals belandt in januari 1945 in de beruchte Loebjankagevangenis en daarna in de Lefortovskaja en Boetirskajagevangenissen. Smersj probeert hem bekentenissen te ontlokken en martelt hem onder meer door het toedienen van drugs. In 1946 doet Van der Waals een poging tot zelfmoord door te springen in een liftschacht. Een stang breekt zijn val.
Van der Waals’ gezondheid verslechtert en op 11 augustus 1948 overlijdt hij in een ziekenzaal van de Boetirskajagevangenis. ,,Volgens het medische dossier sterft hij aan longtbc en door een zwak functionerend hart, maar het proces van martelen en een slechte behandeling maakt hem vatbaar voor ziekte”, licht defensieattaché Rein Schravendeel van de Nederlandse ambassade in Moskou toe. Van der Waals' lichaam wordt gecremeerd.
In 1958 komt er een grafsteen ter nagedachtenis van Van der Waals op de Vvedenskoje begraafplaats in Moskou. Het is het enige gedenkteken van een Nederlander in de Russische hoofdstad. Bij de gedenksteen van Van der Waals legde de Nederlandse ambassadeur Ron Keller vandaag een krans neer. ,,In Van der Waals herdenken we de helden en heldinnen die vochten voor vrijheid en gerechtigheid", zei Keller in een korte toespraak, voordat de stille tocht over de begraafplaats begon naar het gedenkteken van Van der Waals.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten