Iedereen in Rusland kent dit liedje

Na een paar tonen neuriën, waren Dmitri, Irina en Tatjana er al uit. Dit is Een miljoen (dieprode) rozen (Миллион алых роз) van Alla Poegatsjova, zeiden ze afgelopen zaterdag bij de pizzeria gezamenlijk.
Iedereen in Rusland kent dit liefdesliedje, wisten ze te vertellen. En inderdaad de ouderen in park Sokolniki dansen op dit nummer. En een zangeres zong het twee jaar geleden in een café in Irkoetsk.
Het liedje met het aanstekelijke deuntje gaat over een schilder die al zijn werk verkoopt en van het geld een miljoen rozen koopt en die aanbiedt aan zijn geliefde. Romantischer kan haast niet, vinden Dmitri, Irina en Tatjana.

En over Alla (61 jaar): ze begon in 1965, zingt nog steeds, geldt als een van de grootste sterren (ze is ook actrice) uit de Sovjet-Unie en het huidige Rusland en heeft onder andere een eigen radiostation: radio alla. Hier haar fanclub (in het Engels) voor degenen die op slag fan zijn geworden.

‘In Rusland is abortus plegen verleidelijk’

Voor Viktoria (24) is het geen moeilijke beslissing om abortus te plegen. Zij hoeft de keuze niet te maken. ,,Het moet van mijn man. Hij is vrachtwagenchauffeur en is bang dat we het financieel niet redden als we een kind krijgen.” Viktoria vertelt in de Moskouse kraamkliniek Nummer 11 haar abortusplannen aan de psychologe Tatjana Popova. Zij begeleidt vrouwen die erover nadenken abortus te plegen.
Viktoria, die meer zwijgt dan praat, is van plan voor het eerst abortus te plegen. Ze is lang niet de enige die in Rusland deze weg bewandelt. Volgens de Verenigde Naties kende Rusland in 2007 de meeste abortussen ter wereld: 53,7 abortussen per duizend vrouwen.
Dat hoge abortuscijfer vindt zijn oorsprong in de geschiedenis, zegt Popova in haar werkkamer, waar alle spelregels rond abortus op een blauwe poster staan vermeld. Haar kamer is niet geheel afgesloten. Een dunne wand loopt niet door tot het plafond, waardoor de gesprekken met haar patiënten op de gang zijn te horen. ,,De Sovjet-Unie was een gesloten land. Seksuele voorlichting werd niet gegeven. Mijn moeder sprak niet met mij over dit onderwerp. De pil werd nooit vertrouwd. Vrouwen waren, en zijn nog steeds, bang voor de bijwerkingen. Ze vrezen dat ze er onvruchtbaar van raken.” Popova heeft het afgelopen half jaar 120 zwangere vrouwen behandeld. Hiervan hebben 98 abortus gepleegd. Dat gaat de goede kant op, zegt ze tevreden. ,,Vroeger lag dat aantal veel hoger. Vijf jaar geleden deden we hier twintig tot dertig abortussen per dag. Tegenwoordig is dat drie à vier keer.”
Die daling is landelijk terug te zien. Want al scoort Rusland hoog, er lijkt sprake van een kentering. Volgens officiële cijfers pleegde in 1991 een vrouw drie tot vier maal abortus. In 2008 was dat 1,4 keer. ,,Er wordt steeds vaker seksuele voorlichting op scholen gegeven. Er is meer informatie”, verklaart Popova de afname. ,,Je ziet dat de jongere generatie beter op de hoogte is. ”
Toch wordt nog altijd te snel naar het middel van abortus gegrepen, vindt Elena Sjesjko, specialiste gezinsplanning van het Instituut voor Gezinsgezondheid. Deze Russische hulporganisatie zet zich in voor de gezondheid van kinderen en ouders. ,,Vrouwen raken ongewenst zwanger en denken: ‘Oh, dan pleeg ik toch abortus’. In Rusland is abortus plegen verleidelijk, want de operatie is gratis. Voor anticonceptiemiddelen moet je betalen.”
Sjesjko is van mening dat Russische stellen te weinig bezig zijn met gezinsplanning. ,,In Westerse landen zorgen ouders ervoor dat ze een goede basis hebben, voordat ze kinderen krijgen. In Rusland denken ze niet na over een zwangerschap. Vrouwen raken op hun twintigste zwanger, terwijl ze dat niet willen en dan kiezen ze voor abortus.”
De Sovjet-Unie was in 1920 het eerste land dat abortus legaliseerde.
Maar voor de huidige de Russische regering is het hoge aantal abortussen een doorn in het oog. Rusland kampt met een demografische crisis. Er sterven meer Russen dan worden geboren. Tussen 1992 en 2008 nam het aantal Russen met meer dan twaalf miljoen af. Volgens de Verenigde Naties zullen er in 2050 nog maar 116 miljoen Russen zijn. De overheid probeert het aantal abortussen terug te dringen. In 2008 ontvingen ouders die een kind kregen een geldbedrag en vorig jaar ondertekende president Dmitri Medvedev een wet die reclame maken voor abortus aan banden legt. De Russische orthodoxe kerk pleitte begin juni voor strengere regels omtrent abortus, al noemde de kerk geen concrete maatregelen. Dit jaar verkondigde de Russische regering dat de bevolking vorig jaar voor het eerst sinds 1995 weer groeide, naar ruim 141,9 miljoen Russen. Dat komt vooral door de toename van immigranten en een lager sterftecijfer.
Naast Sjesjko hangt een landkaart van Rusland, waarop met vlaggetjes staat aangegeven waar haar organisatie actief is. Ze ziet dat de bevolking zich niet laat beïnvloeden. ,,De overheid mag dat wel willen, maar kinderen staan hier niet op de eerste plaats. Eerst je carrière, dan een opleiding, dan een prettig, vrij leven en daarna is er misschien plek voor kinderen.” Daar komt de economische crisis bij. Officiële cijfers zijn er niet, maar Sjesjko vreest dat hierdoor het aantal abortussen in Rusland toeneemt.

Van Machatsjkala naar Derbent

De twee uur durende busrit van de Dagestaanse hoofdstad Machatsjkala naar het zuidelijkere Derbent biedt een mooi inkijkje in het heden en verleden van de Noord-Kaukasische deelrepubliek.
Te beginnen met Machatsjkala. Een stad die 700.000 zielen kent en alleen maar groeit en groeit. De verschillende volkeren, Dagestan kent er meer dan dertig, uit de bergdorpjes komen hier hun geluk beproeven. Het verkeer toetert en raast over de wegen vol gaten. De stad zelf is op sommige plekken een bouwpunt, waar de rijken als koningen hun villa’s laten bouwen omringd door metershoge muren. Een huizenblok verderop leiden stoffige steegjes zonder bestrating naar binnenplaatsen waar rondom huizen staan met pal daarachter grijze en bruine flats. In de huizen wonen gastarbeiders uit Azerbeidzjan met hun kinderen in slechts een kamer en een keuken naast een drugshandelaar met zijn gezin. De wc’s bevinden zich buiten in een hokje. Sommige hebben een pot. Andere slechts een gat in de grond. Warm water, waarvoor wel wordt betaald, is er niet. Dat geld verdwijnt in de zakken van de lokale machthebbers. Met als gevolg dat het koude water met een zwak straaltje uit de kraan stroomt.
De rit in de gele marsjroetka naar Derbent kost 130 roebel, zo’n 3,40 euro. Zestien personen (inclusief chauffeur) passen erin en er wordt pas gereden als de bus vol zit. Op de achterbank zitten twee jongens van een jaar of achttien. Eentje heeft een strak roze shirt van Dolce & Gabbana (nep/echt) aan. Verder bestaan de reizigers uit vrouwen. Sommigen met een kleurige hoofddoek. Anderen zitten zonder. Dagestan ('land van bergen'), waar moslimstrijders vrijwel dagelijks aanslagen plegen, is geen emiraat waar de vrouwen rondlopen in boerka’s en mannen met lange baarden. Het merendeel, moslims, voelt zich Russisch.
Onderweg naar Derbent is het resultaat van het dagelijkse geweld terug te zien. Drie keer passeert de marsjroetka een politiepost, vaak een doelwit, die als kleine bunkers langs de weg staan. Achter de zwart-witte betonnen muren hebben agenten zich verschanst. Bij een rotonde in Derbent staan mannen met camouflagepakken en maskers op. Ze houden hun machinegeweren strak voor hun borst.
De route biedt ook een economische les. Dagestan geldt als een van de armste regio’s van Rusland. Langs de weg lagen vroeger alleen maar wijngaarden, een van de meest trotse producten van de deelrepubliek. Nu is daar een kleinvoud van over. Oud-Sovjetleider Michail Gorbatsjov vernietigde de velden tijdens zijn anti-alcoholcampagne in de jaren tachtig. Dit dreef de werkloosheid omhoog. De verwoeste grond wordt nu verkocht aan rijke russen die hier hun villa’s bouwen. Dat zorgt voor werk, maar dan voor de goedkopere Azerbeidzjanen. Oorspronkelijke bewoners raken naast de corruptie gefrustreerd door de economische uitzichtloosheid en met name jongeren zijn hierdoor gevoelig voor de radicale islam.
Na ongeveer twee uur rijden bereikt de marsjroetka Derbent. Dat beweert de oudste Russische stad te zijn. Begin mei ging hier een bom af op het treinstation. Resultaat: een dode en zes gewonden. In het oude centrum is niks te merken van enige spanning. De sfeer is als in een slapend Frans stadje. Aardappelverkopers zitten langs de de weg. Op een pleintje komt zo nu en dan een auto voorbij. Bekenden groeten elkaar, blijven staan en houden een praatje. Op twee terrassen wordt gekletst, gegeten en gedronken.
De trots van de stad is een zevende eeuwse vesting, net als het oude centrum behorend tot het werelderfgoed. De citadel torent boven Derbent uit en biedt een prachtig uitzicht over de blauwe Kaspische Zee en de groene uitlopers van de Kaukasus. Ongeveer tweeduizend bezoekers per jaar komen hierop af. Dat waren in de Sovjettijd ongeveer 200.000 per jaar. Derbent en Dagestan verdienen meer.